Губкалар

Губкалар(Spongіa немесе Porіfera) – омыртқасыздардың бір типі. Олардың теңіз түбіне немесе су түбіндегі заттарға бекініп қозғалмай тіршілік ететін 5000-нан астам түрі белгілі (1 түрі – Каспий т-нде кездеседі). Губкалар 3 класқа бөлінеді: (Calcarea), (Hyalospongіa) және (Demospongіa). Губкалардың дене пішіні шар, бокал, цилиндр тәрізді, 5 – 10 мм-ден 2 м-ге дейін, кейде дене одан да биік шоғырлар (колониялар) түзеді. Ақ, сары, қоңыр, жасыл түсті болады. Оның су түбіндегі заттарға бекитін табаны, бүйір қабырғалары және жоғ. жағында тесігі болады. Губкалардың денесі 3 қабаттан тұрады. Сыртқы қабаты (эктодермалық қабат) –эпителий клеткаларынан, ішкі қабаты () – талшықты-жағалық немесе клеткаларынан тұрады, аралық қабат – кілегей тәрізді мезоглеялық (құрылымсыз, қоймалжың) қабатта әр түрлі клеткалар (, , , , , т.б.) болады. Хоаноцит клеткаларының орналасуына байланысты Губкаларды: , және деп үш типке бөледі. Ішкі қабатының клеткалары талшықтармен қапталған. Талшықты клеткалар қоректік заттарды қармап, қорытып отырады. Губкаларбактериялармен, қарапайымдылармен, балдырлармен қоректенеді. Қорытылмаған сұйық заттар ас қорыту вакуольдері – мен амебоциттерден каналдар арқылы атриалды қуысқа түседі де, оскулум тесігі арқылы шығарылады. Губкалар жыныссыз және жынысты жолдармен көбейеді. Жыныссыз көбеюі ішкі және сыртқы бүршіктену арқылы жүреді. Ішкі бүршіктену – бадягада (тұщы су губкасы) кездеседі. Ішкі бүршіктер () Губкалар өлгеннен кейін түсіп қалады да, жаңа шоғырлардың бастамасын салады. Көпшілік түрі – гермафродитті. Гаметалар мезоглея қабатында дамиды. Губкалардың қаңқасынан дене жуатын ысқылауыш дайындайды. Тұщы су Губкалары (мыс., бадяга) кептіріліп, ұнтақталған күйде медицинада ревматизмді емдеуге пайдаланылады. Шынылы Губкалардан сәндік бұйымдар жасалынады. Губкалардың қазба қалдықтары протерозой шөгінді жыныстарынан табылған.

Губкалар
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Porifera , 1836
Класлары
Calcarea Hexactinellida Demospongiae Homoscleromorpha

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы