Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Саксо́ния-А́нхальт, немесе Саксония-Ангальт — Германия жері, ГДР қосылысынан кейін ФРГ мүшесіне кірген жаңа жерлердін бірі. Астанасы — қала .
| Федералды жер | |||||
| Саксония-Анхальт | |||||
| Sachsen-Anhalt | |||||
| |||||
| Әкімшілігі | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ел | |||||
| Премьер-министр | () | ||||
| Тарихы мен географиясы | |||||
| Жер аумағы | 20 445 км² | ||||
| Тұрғындары | |||||
| Тұрғыны | 2 367 554(по состоянию на 30.06.2009) адам | ||||
| Тығыздығы | 121 адам/км² | ||||
| Сандық идентификаторлары | |||||
| ISO 3166-2 коды | DE-ST | ||||
| www.sachsen-anhalt.de | |||||
|
| |||||
Ортақ мәлімет
Анхальт (нем. Anhalt) алғашқы рет 1212 жылы аскан княздарының басқару кезеңдерінде кездеседі. Жердің гербі — бұрынғы пруссялық Саксония провинциясы және Ангальт жерлерінің гербтерінің қисындасуы болып келеді. Әкімшілік орталығы— Магдебург қаласы. XIX ғасырының басынан аяғына дейін Саксония провинциясының гербі сары-қара түсті тілкемді және қия беріс жасыл түсті тісті тәж қосылған болған. Веймар республикасының кезеңдерінде үстінгі он жақ шетіне пруссиялық бүркіт, ал астынғы жағына— Анхальт жерінің ескерткіш таңбасы —аюдың қызыл түсті тісті қабырға бойында адымдап жүргені қосылды. Саксония-Анхальт флагы екі түсті — үстінгі жағы сары, ал астынғы жағы қара.
География
Саксония-Анхальт Германияның жүрегінде орналасқан. Саксония-Анхальт жері солтүстігінде Төменгі Саксониямен шектесетін Альтмарк аймағынан, Германияның ең теріскей жағындағы шарап жасайтын ауданы болып келетін, Зале және Унструт өзендері бойндағы белес баурайында жүзімдікпен толы жерлерімен аяқталады. Осы жерлердің арасында шұрайлы Магдебург жазықтығы және Галле мен Биттерфельд өнеркәсіптік аймақтары орналасқан. Жердің аумағынын 300 шақырымға созылып Эльба ағып өтеді. Оңтүстік-шығысында Магдебург жазығында Гарц таулары орналасқан. Ен биік нүктесі — Броккен (1142 метра).Аса байтақ әрі көз тартатын қорықты зоналары, ұлттық Гарц саябағы, және әлі де жабайы құндыздары мекен ететін Эльбы маңындағы биосфериялық резервтері.
Қалалар
| Тұрғындары 20 мыңнан асатын қалалар 31 желтоқсан 2010 жылғы санақтар бойынша | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Тарихы
Х ғасырда қазіргі Саксонии-Анхальтының бүкіл территориясына жуығы, Киелі Римдік империясының құрамында болған, ірі Саксония герцогтігінің мүшесі болған. XII—XIII ғасырларында Саксония герцогтігі бірнеше тәуелсіз герцогтігілеріне және графтықтарға ыдырады. 1157 жылы кейін Бранденбург империялық маркграфтығына айналған, Солтүстік марка (қәзіргі Альтмарк өңірі) құрамынан бөлінді. Анхальт графтығы 1212 жылы аскан княздары билік кезенінде бөлініп, князь Анхальт-Дессау Леопольд III билік кезенінде мәдени нұрланды. Саксония бөліктерінің ең маңыздысы Саксен-Виттенберг герцогтығының иелері Саксония курфюрсті лауазымымына ие болды.
1423 мұрагерсіз қалған Саксен-Виттенберг герцогтығы Мейсен маркграфтығына берілді. Сонымен бірге маркграф Саксония курфюрсті лауазымымына ие болды (кеінірек курфюрсттік корольдікке айналды).
Наполеондік соғыстарынан кейін қазіргі Саксония-Анхальт территориясының түгеліне жуығы(сонымен қоса өткен Саксен-Виттенберг герцогтығы) Пруссиямен жауланып алынды. Сол жерде пруссиялық Саксония провинциясы құрылды. Ангальт герцогтығы Германиялық империясына 1871 жылы қосылды.
1918 жылы, Германияда монархияның құлатылуынан кейін, Ангальт еркін Ангальт мемлекетіне айналды; 1934 жылынан кейін— Ангальт жеріне. Екінші дүниежүзілік соғысынан кейін Ангальт совет басқыншылық зонасына енгізіліп, біраз уақытқа өткен пруссиялық Саксония провинциясымен Саксония-Анхальт жеріне қосылды.
Саксония-Анхальтінің еркін жер ретіндегі тарихы өте қысқа болып келеді. 1947 жылы пайда болып, 1952 жылына дейін өмір сүрді. 1952 жылы 25 шілдеде "ГДР жерлеріндегі мемлекеттік органдарының структурасының және жұмыс методтарының ары қарай демократияландыру" заңының қабылдағанынан кейін, Саксония-Ангальт ландтагі өз-өзінің таратылуы және Галле мен Магдебург округтарының құрылуы туралы ұйғарды.
1990 ж. 3 қазанда Германияның қайта қауысуы болды. Саксония-Ангальт қайтадан Германия картасында жеке жер ретіде пайда болды. 14 қазанда алғашқы рет 1946 жылдан кейін тұрғындар жер парламентінің ерікті сайлауында қатысты. Саксония-Ангальт жеріне кіретін жеке аймақтар Германияның отағасы мәдени орталығы болып саналады.
Назар аударарлық орындар
Назар аударлық қалалар Гарцта орналаласқан, XVI—XVIII ғасырлық фахверковтік үйлерімен көз тартатын Гальберштадт, Вернигероде және Кведлинбург қалалары. Кведлинбургтың ескі бөлігінің, әрдайым реконструкцияланатын 1200 фахверковтік үйлерді ЮНЕСКО Әлемдік мәдени мұрасы тізіміне енгізді. Наумбургта XIII ғасырда қаланған, ішінде Эккехард және Ута негіздеушілерінің мүсіндері бар, назар аударарлық қасиетті Истра және Павлдың соборы орналасқан. 1773 ж. қаланған, Леопольд III сарайы орналасқан, Дессаудағы Берлиндік саябағы (ауданы — 112 га) Европадағы ен көрікті ағылшын саябағы болып есептеледі. Саяхатшылардың назарын, Саксония-Анхальт террииториясында 1000 шақырымға созылып 70 архитектуралық ескерткіштерді қосатын "Роман стиліндегі жол " аударады. Дессауда әлемдегі ен танымал «Баухауз» әрлем мектебі орналасқан. 1922 жылдан 1933 жылдарында бұл мектепте Василий Кандинский ұстаз болған.
Экономикасы
Саксония-Анхальт экономикасы даму кезенінде табылады. Германияның қайта қауысуынан кейін кәсіпорындарының көбі жабылды немесе кедейленді. Сол үшін Саксония-Анхальтта жұмыссыздық деңгейі өте биік (жұмыссыздардың саны: 184 558 / жұмыссыздық деңгейі — 14,6 % (2007 ж. желтоқсан өлшемі бойынша))
Маңызды экономика бөлімдері ауыл шаруашылық және химиялық өндіріс болып табылады. Магдебург жазықтығының және Гарц тау етегінің орманды жерлері Германияның ен құнарлы жерлері болып саналады. Сол жерлерде көбінесе дәнді-дақылдылар, қант қызылшасы, картоп ж2не к-кен3стер егіледі. Және де, Кведлинбург қаласының арқасында Саксония-Анхальт жерлері Германияның шекарасының ар беттерінде тұқым өсіру шаруашылығының орталығы ретінде белгілі. Сонымен қатар Саксония-Анхальт көптеген азық-түлік өнеркәсібтерімен толы. Оған қант зауыттары да қосылады. Магдебург пен Дессауда маңызды рольды салмақты көлікті машина жасау атқарады.
Атақты адамдар
- Ресейлік патшаханым Екатерина II Анхальта-Цербстта дүниеге келген.
- Айслебенде Мартин Лютер дүниугу келіп кейін қаза тапты. Оның бейіті Виттенберг шіркеуінде орналасқан. Кезінде 1517 жылы ол Виттенберг шіркеуінің есігіне өзінің 95 тезисін ілген.
- XIII ғасырда Фалькенштайн сарайында Айке фон Репгов "Саксондық зерцало" атты айтарлықтай орта ғасырлық құқықтық жинағын жазды. Х ғасырда «Мерзебург сиқырлары» атты, неміс тілінің екі көней әдеби мұралары жазылды.
- Дессауда біздің ғасырдың ерекше композиторларының бірі Курт Вейль дүниеге келген.
- Галлада Георг Фридрих Гендель дүниеге келген.
- Магдебургта — Георг Филипп Телеман.
- Кетендік князьдің сарайының айналасынд аИоганн Себастьян Бах «Бранденбург концерттерін» шығарған.
- 1663 жылы табиғат зерттеуші Отто фон Герике атмосфералық қысымның бар екенін дәлелдеу үшін «магдебург жарты шарымен» тәжірибесін көрсетті. Ауа тартатын сорғыны да ол ойлап шығарған.
- 1754 жылы Галла қаласының университетінің ғылыми дәрежесіне ие болған тұңғыш неміс әйел-дәрігер Доротея Кристиана Эркслебен-Лепорин Кведлинбургта дүниеге келген.
- Шёнхаузенде (Альтмарк) 1815 ж. Отто фон Бисмарк дүниеге келген(германдық рейхсканцлер 1871-90 ж.) Қайтыс болған күнінің 100 жылдығына арнайы Шёнхаузенде Бисмарк мұражайы ашылды.
- Реккен қонысында 1844 жылы филослв әрі жазушы Фридрих Ницще дүниеге келген.
- Валлхаузенде Оттон дүниеге келген I Қасиетті Римдік империясының германдық ұлтынан тұңғыш шыққан Ұлы императоры(нем. Otto I der Große) 23 қараша 912 жылы.
Дереккөздер
- Саксонию-Ангальтқа қош келдіңіз. Ресми сайт Мұрағатталған 20 тамыздың 2011 жылы.
- Кандинский Василий Васильевич. Суретшінің өмірбаяны Мұрағатталған 23 қаңтардың 2009 жылы.
- Саксония-Ангальт жайлы қысқа очергі(қолжетпейтін сілтеме) (нем.)
Сыртқы сілтемелер
- Саксония-Анхальт Мұрағатталған 1 қыркүйектің 2007 жылы. — Ресми сайт
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sakso niya A nhalt nemese Saksoniya Angalt Germaniya zheri GDR kosylysynan kejin FRG mүshesine kirgen zhana zherlerdin biri Astanasy kala Federaldy zherSaksoniya AnhaltSachsen AnhaltTu EltanbasyӘkimshiligiEl GermaniyaPremer ministr 19 sәuir 2011 Tarihy men geografiyasyZher aumagy20 445 km TurgyndaryTurgyny2 367 554 po sostoyaniyu na 30 06 2009 adamTygyzdygy121 adam km Sandyk identifikatorlaryISO 3166 2 kodyDE STwww sachsen anhalt deOrtak mәlimetAnhalt nem Anhalt algashky ret 1212 zhyly askan knyazdarynyn baskaru kezenderinde kezdesedi Zherdin gerbi buryngy prussyalyk Saksoniya provinciyasy zhәne Angalt zherlerinin gerbterinin kisyndasuy bolyp keledi Әkimshilik ortalygy Magdeburg kalasy XIX gasyrynyn basynan ayagyna dejin Saksoniya provinciyasynyn gerbi sary kara tүsti tilkemdi zhәne kiya beris zhasyl tүsti tisti tәzh kosylgan bolgan Vejmar respublikasynyn kezenderinde үstingi on zhak shetine prussiyalyk bүrkit al astyngy zhagyna Anhalt zherinin eskertkish tanbasy ayudyn kyzyl tүsti tisti kabyrga bojynda adymdap zhүrgeni kosyldy Saksoniya Anhalt flagy eki tүsti үstingi zhagy sary al astyngy zhagy kara GeografiyaSaksoniya Anhalt Germaniyanyn zhүreginde ornalaskan Saksoniya Anhalt zheri soltүstiginde Tomengi Saksoniyamen shektesetin Altmark ajmagynan Germaniyanyn en teriskej zhagyndagy sharap zhasajtyn audany bolyp keletin Zale zhәne Unstrut ozenderi bojndagy beles baurajynda zhүzimdikpen toly zherlerimen ayaktalady Osy zherlerdin arasynda shurajly Magdeburg zhazyktygy zhәne Galle men Bitterfeld onerkәsiptik ajmaktary ornalaskan Zherdin aumagynyn 300 shakyrymga sozylyp Elba agyp otedi Ontүstik shygysynda Magdeburg zhazygynda Garc taulary ornalaskan En biik nүktesi Brokken 1142 metra Asa bajtak әri koz tartatyn korykty zonalary ulttyk Garc sayabagy zhәne әli de zhabajy kundyzdary meken etetin Elby manyndagy biosferiyalyk rezervteri ҚalalarTurgyndary 20 mynnan asatyn kalalar 31 zheltoksan 2010 zhylgy sanaktar bojynsha233 0 Cajc 31 6231 5 Zangerhauzen 29 786 9 Ashersleben 29 149 5 Shtasfurt 28 645 2 Kvedlinburg 28 4Halbershtadt 42 6 28 2Shtendal 42 4 25 5Vajsenfels 41 4 Zalcvedel 24 935 5 Burg 24 235 4 Gardelegen 24 0Vernigerode 34 4 Cerbst 23 2Naumburg 34 3 Blankenburg 21 9Shyonebek 33 9 Oshersleben 20 8TarihyH gasyrda kazirgi Saksonii Anhaltynyn bүkil territoriyasyna zhuygy Kieli Rimdik imperiyasynyn kuramynda bolgan iri Saksoniya gercogtiginin mүshesi bolgan XII XIII gasyrlarynda Saksoniya gercogtigi birneshe tәuelsiz gercogtigilerine zhәne graftyktarga ydyrady 1157 zhyly kejin Brandenburg imperiyalyk markgraftygyna ajnalgan Soltүstik marka kәzirgi Altmark oniri kuramynan bolindi Anhalt graftygy 1212 zhyly askan knyazdary bilik kezeninde bolinip knyaz Anhalt Dessau Leopold III bilik kezeninde mәdeni nurlandy Saksoniya bolikterinin en manyzdysy Saksen Vittenberg gercogtygynyn ieleri Saksoniya kurfyursti lauazymymyna ie boldy 1423 muragersiz kalgan Saksen Vittenberg gercogtygy Mejsen markgraftygyna berildi Sonymen birge markgraf Saksoniya kurfyursti lauazymymyna ie boldy keinirek kurfyursttik koroldikke ajnaldy Napoleondik sogystarynan kejin kazirgi Saksoniya Anhalt territoriyasynyn tүgeline zhuygy sonymen kosa otken Saksen Vittenberg gercogtygy Prussiyamen zhaulanyp alyndy Sol zherde prussiyalyk Saksoniya provinciyasy kuryldy Angalt gercogtygy Germaniyalyk imperiyasyna 1871 zhyly kosyldy 1918 zhyly Germaniyada monarhiyanyn kulatyluynan kejin Angalt erkin Angalt memleketine ajnaldy 1934 zhylynan kejin Angalt zherine Ekinshi dүniezhүzilik sogysynan kejin Angalt sovet baskynshylyk zonasyna engizilip biraz uakytka otken prussiyalyk Saksoniya provinciyasymen Saksoniya Anhalt zherine kosyldy Saksoniya Anhaltinin erkin zher retindegi tarihy ote kyska bolyp keledi 1947 zhyly pajda bolyp 1952 zhylyna dejin omir sүrdi 1952 zhyly 25 shildede GDR zherlerindegi memlekettik organdarynyn strukturasynyn zhәne zhumys metodtarynyn ary karaj demokratiyalandyru zanynyn kabyldaganynan kejin Saksoniya Angalt landtagi oz ozinin taratyluy zhәne Galle men Magdeburg okrugtarynyn kuryluy turaly ujgardy 1990 zh 3 kazanda Germaniyanyn kajta kauysuy boldy Saksoniya Angalt kajtadan Germaniya kartasynda zheke zher retide pajda boldy 14 kazanda algashky ret 1946 zhyldan kejin turgyndar zher parlamentinin erikti sajlauynda katysty Saksoniya Angalt zherine kiretin zheke ajmaktar Germaniyanyn otagasy mәdeni ortalygy bolyp sanalady Nazar audararlyk oryndarNazar audarlyk kalalar Garcta ornalalaskan XVI XVIII gasyrlyk fahverkovtik үjlerimen koz tartatyn Galbershtadt Vernigerode zhәne Kvedlinburg kalalary Kvedlinburgtyn eski boliginin әrdajym rekonstrukciyalanatyn 1200 fahverkovtik үjlerdi YuNESKO Әlemdik mәdeni murasy tizimine engizdi Naumburgta XIII gasyrda kalangan ishinde Ekkehard zhәne Uta negizdeushilerinin mүsinderi bar nazar audararlyk kasietti Istra zhәne Pavldyn sobory ornalaskan 1773 zh kalangan Leopold III sarajy ornalaskan Dessaudagy Berlindik sayabagy audany 112 ga Evropadagy en korikti agylshyn sayabagy bolyp esepteledi Sayahatshylardyn nazaryn Saksoniya Anhalt terriitoriyasynda 1000 shakyrymga sozylyp 70 arhitekturalyk eskertkishterdi kosatyn Roman stilindegi zhol audarady Dessauda әlemdegi en tanymal Bauhauz әrlem mektebi ornalaskan 1922 zhyldan 1933 zhyldarynda bul mektepte Vasilij Kandinskij ustaz bolgan EkonomikasySaksoniya Anhalt ekonomikasy damu kezeninde tabylady Germaniyanyn kajta kauysuynan kejin kәsiporyndarynyn kobi zhabyldy nemese kedejlendi Sol үshin Saksoniya Anhaltta zhumyssyzdyk dengeji ote biik zhumyssyzdardyn sany 184 558 zhumyssyzdyk dengeji 14 6 2007 zh zheltoksan olshemi bojynsha Manyzdy ekonomika bolimderi auyl sharuashylyk zhәne himiyalyk ondiris bolyp tabylady Magdeburg zhazyktygynyn zhәne Garc tau eteginin ormandy zherleri Germaniyanyn en kunarly zherleri bolyp sanalady Sol zherlerde kobinese dәndi dakyldylar kant kyzylshasy kartop zh2ne k ken3ster egiledi Zhәne de Kvedlinburg kalasynyn arkasynda Saksoniya Anhalt zherleri Germaniyanyn shekarasynyn ar betterinde tukym osiru sharuashylygynyn ortalygy retinde belgili Sonymen katar Saksoniya Anhalt koptegen azyk tүlik onerkәsibterimen toly Ogan kant zauyttary da kosylady Magdeburg pen Dessauda manyzdy roldy salmakty kolikti mashina zhasau atkarady Atakty adamdarResejlik patshahanym Ekaterina II Anhalta Cerbstta dүniege kelgen Ajslebende Martin Lyuter dүniugu kelip kejin kaza tapty Onyn bejiti Vittenberg shirkeuinde ornalaskan Kezinde 1517 zhyly ol Vittenberg shirkeuinin esigine ozinin 95 tezisin ilgen XIII gasyrda Falkenshtajn sarajynda Ajke fon Repgov Saksondyk zercalo atty ajtarlyktaj orta gasyrlyk kukyktyk zhinagyn zhazdy H gasyrda Merzeburg sikyrlary atty nemis tilinin eki konej әdebi muralary zhazyldy Dessauda bizdin gasyrdyn erekshe kompozitorlarynyn biri Kurt Vejl dүniege kelgen Gallada Georg Fridrih Gendel dүniege kelgen Magdeburgta Georg Filipp Teleman Ketendik knyazdin sarajynyn ajnalasynd aIogann Sebastyan Bah Brandenburg koncertterin shygargan 1663 zhyly tabigat zertteushi Otto fon Gerike atmosferalyk kysymnyn bar ekenin dәleldeu үshin magdeburg zharty sharymen tәzhiribesin korsetti Aua tartatyn sorgyny da ol ojlap shygargan 1754 zhyly Galla kalasynyn universitetinin gylymi dәrezhesine ie bolgan tungysh nemis әjel dәriger Doroteya Kristiana Erksleben Leporin Kvedlinburgta dүniege kelgen Shyonhauzende Altmark 1815 zh Otto fon Bismark dүniege kelgen germandyk rejhskancler 1871 90 zh Қajtys bolgan kүninin 100 zhyldygyna arnajy Shyonhauzende Bismark murazhajy ashyldy Rekken konysynda 1844 zhyly filoslv әri zhazushy Fridrih Nicshe dүniege kelgen Vallhauzende Otton dүniege kelgen I Қasietti Rimdik imperiyasynyn germandyk ultynan tungysh shykkan Ұly imperatory nem Otto I der Grosse 23 karasha 912 zhyly DerekkozderSaksoniyu Angaltka kosh keldiniz Resmi sajt Muragattalgan 20 tamyzdyn 2011 zhyly Kandinskij Vasilij Vasilevich Suretshinin omirbayany Muragattalgan 23 kantardyn 2009 zhyly Saksoniya Angalt zhajly kyska ochergi kolzhetpejtin silteme nem Syrtky siltemelerSaksoniya Anhalt Muragattalgan 1 kyrkүjektin 2007 zhyly Resmi sajt