Пигменттер (лат. pіgmentum — бояу), биологияда — ағза ұлпасы құрамында болатын боялған заттар. Пигменттердің түсі күн спектрінің әр түрлі сәулесін сіңіретін тобына байланысты анықталады. Пигменттердің ағза тіршілігінде, әсіресе процесінде маңызы зор.
Жануарлар мен өсімдіктер ағзасында , Пигменттері көп мөлшерде кездеседі. Порфирин жасыл өсімдіктердің хлорофилл молекуласында; фотосинтезге қатысатын бактериялардың бактерио-хлорофиллдерінде; жануарлардың тыныс алу процесіне қатысты пигменттерінде (гемоглобин, миоглобин, хлорокруорин, т.б.) болады. Өсімдіктердің гүлі, жемісі, жапырағына түс беретін, химиялық құрылысы, түсі мен таралуы жөнінде бір-бірінен ерекшеленетін заттар (антоциандар, ) өсімдік Пигменттерінің үлкен тобы — флавоноидтердің құрамына кіреді.
Жануарлардың көру мүшесінде құрамы күрделі көру Пигменттері бар. Пигменттер жасуша мен түрлі мүшелерде сұйық күйде болады. Адам ағзасындағы Пигменттер алмасуы бұзылуының бұзылуы ағнаны ауруға шалдықтырады. Пигменттердің өзгеріске ұшырауы тұқым қуалайды және жүре пайда болады. Пигменттер алмасуы бұзылуының жүре пайда болуы бауырдың ауруынан (гепатит, ісік, т.б.), ағзада дәруменнің жетіспеуінен, қан ауруларының асқынуынан болады.
Пигменттер химияда — пластмасса, резина, қағаз, т.б. бояуда, баспахана мен құрылыс бояуларын дайындауда қолданылатын түрлі-түске боялған химиялық қосылыстар. Пигменттер бейорганик. және органик. түрлерге бөлінеді. Бейорганикалық Пигменттер табиғи, минералды, синтетик. болып бөлінеді. Оларға: өтпелі металдардың (Fe, Co, Cr, т.б.) оксидтері, тұздары, кешенді қосылыстар, түсті металдардың (Al, Cu, Zn, Fe, Nі) ұнтақтары, құймалар (қола, ), күйе жатады. Органикалық Пигменттер — әр түрлі химиялық құрылысты синтетик. бояғыш заттар. Олардың ішіндегі негізгілері — азопигменттер мен азолактар. Пигменттер боялған материалдың көптеген қасиеттерін (коррозияға төзімділігін, әсемділігін, т.б.) жақсартады. Пигменттерді алуда табиғи шикізатты үгіту (мысалы, темір жосасын алуда), сулы ерітінділерді химиялық тұндыру (литопон алу), т.б. әдістер қолданылады.
Дереккөздер
- О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова. Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Pigmentter lat pigmentum boyau biologiyada agza ulpasy kuramynda bolatyn boyalgan zattar Pigmentterdin tүsi kүn spektrinin әr tүrli sәulesin siniretin tobyna bajlanysty anyktalady Pigmentterdin agza tirshiliginde әsirese procesinde manyzy zor hloroplasttardagy hlorofill Zhanuarlar men osimdikter agzasynda Pigmentteri kop molsherde kezdesedi Porfirin zhasyl osimdikterdin hlorofill molekulasynda fotosintezge katysatyn bakteriyalardyn bakterio hlorofillderinde zhanuarlardyn tynys alu procesine katysty pigmentterinde gemoglobin mioglobin hlorokruorin t b bolady Өsimdikterdin gүli zhemisi zhapyragyna tүs beretin himiyalyk kurylysy tүsi men taraluy zhoninde bir birinen erekshelenetin zattar antociandar osimdik Pigmentterinin үlken toby flavonoidterdin kuramyna kiredi Zhanuarlardyn koru mүshesinde kuramy kүrdeli koru Pigmentteri bar Pigmentter zhasusha men tүrli mүshelerde sujyk kүjde bolady Adam agzasyndagy Pigmentter almasuy buzyluynyn buzyluy agnany auruga shaldyktyrady Pigmentterdin ozgeriske ushyrauy tukym kualajdy zhәne zhүre pajda bolady Pigmentter almasuy buzyluynyn zhүre pajda boluy bauyrdyn auruynan gepatit isik t b agzada dәrumennin zhetispeuinen kan aurularynyn askynuynan bolady Pigmentter himiyada plastmassa rezina kagaz t b boyauda baspahana men kurylys boyaularyn dajyndauda koldanylatyn tүrli tүske boyalgan himiyalyk kosylystar Pigmentter bejorganik zhәne organik tүrlerge bolinedi Bejorganikalyk Pigmentter tabigi mineraldy sintetik bolyp bolinedi Olarga otpeli metaldardyn Fe Co Cr t b oksidteri tuzdary keshendi kosylystar tүsti metaldardyn Al Cu Zn Fe Ni untaktary kujmalar kola kүje zhatady Organikalyk Pigmentter әr tүrli himiyalyk kurylysty sintetik boyagysh zattar Olardyn ishindegi negizgileri azopigmentter men azolaktar Pigmentter boyalgan materialdyn koptegen kasietterin korroziyaga tozimdiligin әsemdiligin t b zhaksartady Pigmentterdi aluda tabigi shikizatty үgitu mysaly temir zhosasyn aluda suly eritindilerdi himiyalyk tundyru litopon alu t b әdister koldanylady DerekkozderO D Dajyrbekov B E Altynbekov B K Torgauytov U I Kenesariev T S Hajdarova Aurudyn aldyn alu zhәne saktandyru bojynsha oryssha kazaksha terminologiyalyk sozdik Shymkent Ғasyr Sh 2005 zhyl ISBN 9965 752 06 0 Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VII tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet