Қоғамдық сана — қоғамның рухани өмірінің, адам ойында шындықтың бейнеленуінің барлық түрлерін қамтитын философиялық категория; әртүрлі әлеуметтік қауымдастықтардың өмір сүруі процесінде пайда болатын адамдардың әлемге және өздеріне деген қатынастарының рухани тәсілдерінің жүйесі.
Оған қоғамдық идеялар, теориялар, саяси, құқықтық, адамгершілік, эстетика, философия және , , т.б. жатады. Қоғамдық сана әлеуметтік сезімдер мен көңіл-күйлерді, әдет-ғұрыптар мен мінез- құлықтарды, қалыптасқан дәстүрлерді, ұлттар мен халықтардың психикалық кейіп ерекшеліктерін де қамтиды. Қоғамдық сана қоғамдық болмыстан туып, соның бейнесі мен туындысы болып табылады. Сана болмыстың бейнесі болғандықтан, қоғамдық болмыс өзгергеннен кейін сана да өзгереді. Бірақ қоғам мүшелерінің санасы белгілі бір мерзімге дейін өзгерген болмысқа сәйкес келмеуі мүмкін, яғни артта қалып қоюы. Қоғамдық сана болмысты бейнелеп қана қоймайды, ол бейнеленген нысанды қозғайды, оны өзгертіп, дамытады. Оның күрделі ішкі құрылымдарының деңгейі мен түрлерін ашып көрсетуге болады. Қоғамдық сананың деңгейлеріне тікелей бұқараның, жекелеген әлеуметтік топтар өмірінің күнделікті жағдайларынан туатын қарапайым, эмпирикалық сана және қоғамдық топтардың түпкілікті мүдделерінің рухани көрінісі ретінде ғылыми-теориялық сана жатады. Қоғамдық сананың түрлері объективтік дүние мен қоғамдық болмыстың адам санасында бейнеленуін көрсетіп, адамның тәжірибелік іс-әрекеттерінен байқалып, қоғамның рухани мәдениетінің қүрамдас бөлігіне айналады. Қоғамдық сананың тарихи қалыптасқан түрлеріне: саясат, құқық, философия, мораль, өнер қоғамдық болмысты бейнелей отырып, оған белсенді түрде ықпал етеді. Оның әрқайсысының өз нысанасы мен бейнелеу тәсілінің болуына қарамастан, болмыс пен адам санасына өзіндік әсерін тигізіп, идеялық-саяси күресте ерекше рөл атқаруымен сипатталады.
қоғамдық таптар - ортақ мүдделері және құқылықтары бар әлеуметтік тұрақты (салыстырмалы) топтар (мысалы, шаруалар, жұмысшы табы, буржуазия, орта тап және т.б.). Таптар мен тап күресі тұжырымдамасы XIX ғ. Еуропада кеңінен таралды (К. А. Сен Симон, О. Тьерри, Ф. Гизо және т.б.). К.Маркс пен Ф.Энгельс таптардың болуын қандай да бір өндірістік әдістермен байланыстырды, таптар күресін тарихтың қозғаушы күші ретінде санады және пролетариатта буржуазияны күшпен төңкеріп тастау және тапсыз қоғам құру тапсырмасын жүктеді. Әлеуметтануда қоғамды тапқа және әлеуметтік топтарға (жастық, экономикалық, кәсіби, құқықтар мен міндеттер жүйесі, әлеуметтік мәртебе) бөлу орын алған. Қазіргі қоғамда қоғамдық еңбек бөлінісі, жекеменшік қатынастары, басқа да факторларға сай әлеуметтік жіктелу және ықпалдасу процесіне орай араларында әріптестік, бәсекелестік немесе қақтығыс туындайтын, дегенмен, демократиялық принциптер негізінде реттелетін әртүрлі жіктер мен топтар қалыптасады.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қogamdyk sana kogamnyn ruhani omirinin adam ojynda shyndyktyn bejnelenuinin barlyk tүrlerin kamtityn filosofiyalyk kategoriya әrtүrli әleumettik kauymdastyktardyn omir sүrui procesinde pajda bolatyn adamdardyn әlemge zhәne ozderine degen katynastarynyn ruhani tәsilderinin zhүjesi Ogan kogamdyk ideyalar teoriyalar sayasi kukyktyk adamgershilik estetika filosofiya zhәne t b zhatady Қogamdyk sana әleumettik sezimder men konil kүjlerdi әdet guryptar men minez kulyktardy kalyptaskan dәstүrlerdi ulttar men halyktardyn psihikalyk kejip erekshelikterin de kamtidy Қogamdyk sana kogamdyk bolmystan tuyp sonyn bejnesi men tuyndysy bolyp tabylady Sana bolmystyn bejnesi bolgandyktan kogamdyk bolmys ozgergennen kejin sana da ozgeredi Birak kogam mүshelerinin sanasy belgili bir merzimge dejin ozgergen bolmyska sәjkes kelmeui mүmkin yagni artta kalyp koyuy Қogamdyk sana bolmysty bejnelep kana kojmajdy ol bejnelengen nysandy kozgajdy ony ozgertip damytady Onyn kүrdeli ishki kurylymdarynyn dengeji men tүrlerin ashyp korsetuge bolady Қogamdyk sananyn dengejlerine tikelej bukaranyn zhekelegen әleumettik toptar omirinin kүndelikti zhagdajlarynan tuatyn karapajym empirikalyk sana zhәne kogamdyk toptardyn tүpkilikti mүddelerinin ruhani korinisi retinde gylymi teoriyalyk sana zhatady Қogamdyk sananyn tүrleri obektivtik dүnie men kogamdyk bolmystyn adam sanasynda bejnelenuin korsetip adamnyn tәzhiribelik is әreketterinen bajkalyp kogamnyn ruhani mәdenietinin kүramdas boligine ajnalady Қogamdyk sananyn tarihi kalyptaskan tүrlerine sayasat kukyk filosofiya moral oner kogamdyk bolmysty bejnelej otyryp ogan belsendi tүrde ykpal etedi Onyn әrkajsysynyn oz nysanasy men bejneleu tәsilinin boluyna karamastan bolmys pen adam sanasyna ozindik әserin tigizip ideyalyk sayasi kүreste erekshe rol atkaruymen sipattalady kogamdyk taptar ortak mүddeleri zhәne kukylyktary bar әleumettik turakty salystyrmaly toptar mysaly sharualar zhumysshy taby burzhuaziya orta tap zhәne t b Taptar men tap kүresi tuzhyrymdamasy XIX g Europada keninen taraldy K A Sen Simon O Terri F Gizo zhәne t b K Marks pen F Engels taptardyn boluyn kandaj da bir ondiristik әdistermen bajlanystyrdy taptar kүresin tarihtyn kozgaushy kүshi retinde sanady zhәne proletariatta burzhuaziyany kүshpen tonkerip tastau zhәne tapsyz kogam kuru tapsyrmasyn zhүktedi Әleumettanuda kogamdy tapka zhәne әleumettik toptarga zhastyk ekonomikalyk kәsibi kukyktar men mindetter zhүjesi әleumettik mәrtebe bolu oryn algan Қazirgi kogamda kogamdyk enbek bolinisi zhekemenshik katynastary baska da faktorlarga saj әleumettik zhiktelu zhәne ykpaldasu procesine oraj aralarynda әriptestik bәsekelestik nemese kaktygys tuyndajtyn degenmen demokratiyalyk principter negizinde retteletin әrtүrli zhikter men toptar kalyptasady DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Әleumettanu zhәne sayasattanu bojynsha Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 569 b ISBN 9965 808 89 9 Sayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Biekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet