Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қашқайлар (өзд. атауы – qaşqaylar, жек. т. — qaşqay,; әз. qaşqaylar, парсы: قشقایی) – түркі тілдес тайпалар бірлестігі. Иранның оңтүстігіндегі Фарс облысында мекендейді. Халықтың үлкен бөлігі Орта Азиядан Иранға ауған түркмен көшпелі рулардың ұрпағы саналады.
| Қашқайлар | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 1,7 млн - 2,0 млн | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
| ислам |
Қашқайлардың жартысынан астамы егіншілікпен, қалғандары көшпелі мал шаруашылығымен шұғылданады.
Қашқай тайпасы алты иль, яғни 6 рудан тұрады. Ру жетекшісін "елхан" деп атайды. Бұл сөз түріктің "ел" және "хан" деген екі сөзінен құралған. "Елбегі" атағы да руға байланысты істерді тәртіпке келтіріп, басқаратын адамға қатысты айтылған. Әрбір тайпаның ісін басқаратын адам "калантар" деп аталады. Ол тайпа ішіндегі адамдардан сайланады. Әрбір тайпа әртүрлі тармақтардан тұрады. Олар жақындық пен туысқандық негізде қауымдасқан. Қашқайлықтар өте еңбекқор, қайратты, ержүрек, төзімді әрі қонақжай халық. Оларда мергендік өнері жақсы дамыған.
Тарихы
Қашқайлардың тарихы жайлы шашыраңқы әртүрлі мәліметтер бар. Бұл түрік тайпасының қай заманда, қайдан, қандай жағдайдың әсерімен осы аймаққа көшіп келгендігі белгісіз. Қалай болғанда да, қолда бар деректер мен мәліметтерге қарағанда, қашқайлар біртұтас тайпа ретінде бір мезгілде Фарс аймағына келмеген. Олар түркі тілдес тайпалардың біртіндеп бірігуінің арқасында құралған. Шашыраңқы қашқай руларының Иранның оңтүстік жағына біртіндеп қоныс аударуы шамамен 600 жыл бұрын басталып, кем дегенде үш ғасырға ұласып, Зендие дәуірінің аяғына дейін созылды. Қашқай тайпалары шын мәнінде тек 18-ғасырдың басында Сефевидтер дәуірінің аяғында бірікті және өзіндік біртұтастыққа қол жеткізе алды.
Шаруашылығы
Қашқай халқының экономикасы суық пен ыстық аймақтар арасында көшіп-қонып жүретін барлық көшпелі тайпалар сияқты мал шаруашылығына негізделген. Бұл халық соңғы екі жүз жыл ішінде Иранда киіз үйде тұратын ең үлкен және ең күшті тайпа болып табылады. Бұл тайпа кем дегенде 3 ғасыр бойы жыл сайын жүздеген шақырым арақашықтықты кесіп өтіп, суық аймақтан жылы аймаққа көшіп-қонып жүреді.
Жаз жақындағанда көшпелі тайпалар тұратын киіз үйлер жиналып, еркек-әйел, жас-кәрі демей барлығы жаяу немесе салт атқа мініп, өздерінің жыл сайынғы жолы бойынша суық аймақтардағы көгалды қоныстарға қарай жол тартады. Ал күн суыта бастағанда, оңтүстіктегі ойпаттарға қарай қайта көшеді. Уақыт өте келе көшпелі тайпалардың кейбір отбасылары жол бойындағы ауылдар мен егістік жерлерде тұрақтап, егін шаруашылығы мен бау-бақша егумен айналысып кеткен. Бірақ бұл тайпаның негізгі бөлігі әлі күнге дейін мал бағумен айналысады. Және Фарстың оңтүстігіндегі жайылымдары мен солтүстігіндегі ауа райы қолайлы биіктіктерінің арасында көшіп-қонып жүреді.
Иранның көшпелі тайпаларының үйлері әр аймақтағы ауа райының жағдайы, жауын-шашын мөлшері мен қолданылатын құрылыс материалдарына байланысты әртүрлі болып келеді. Суық және ыстық аймақтарда тұратын көшпенділердің үйлері ауыл тұрғындарының үйлеріне ұқсас. Әрине Иранның көшпенді тайпаларының арасында киіз үйде тұру кең таралған. Киіз үй олардың көшпелі өміріне өте қолайлы болып келеді. Киіз үйдің киізі ешкінің жүнінен басылады. Оның түсі қара. Ол жаңбырды өткізбейді. Жазды күні киіздің керегесі ашық, ал қыста толықтай жабылады. Тайпа басшыларының киіз үйі көп адам сиятын зал сияқты үлкен. Көшіп-қону кезінде киіз үй оңай жиналып, тез құрылады. Тайпадағы ер адамдар киіз үйді тез арада жинап-құруға әбден машықтанған.
Қашқайдың еркектері пен әйелдерінің киімдері ерекше тартымдылыққа ие. Бүгінде олардың киімдері мәдени үлгіге айналған. Әйел адамдар тақия, орамал, түрлі түсті ұзын етекті белдемше, ұзын етекті көйлектер киеді. Бүрмелі белдемшенің үстінен көйлек, ал оның үстінен "арқалық" деп аталатын камзол киіледі. Әдетте көйлек пен арқалық түрлі моншақтар және әртүрлі өрнектермен безендіріледі. Көшпелі тайпалардың әйелдері өздерінің киімдерін тігерде айналадағы табиғаттан шабыт ала отырып, түрлі түсті маталарды пайдаланады. Қашқайлық ер адамдар да бастарына киіз малақай, көйлек, кең шалбар, "лабаде" деп аталатын шапан киеді және ұзындығы шамамен 4-5 метр, ені шамамен 1 метр болатын шәлі-белдік тағады.
Қашқайлық әйелдер барлық істе ер адамдарға көмектеседі. Қашқайлық әйелдер пәктік пен адалдықтың, талпыныс пен төзімділіктің үлгісі болып табылады. Олар үй шаруасы және бала тәрбиесімен айналысып қана қоймай, егін шабу және оны сақтау жұмыстарына да қатысады. Олар сүттен май, айран, сыр, құрт пен уыз дайындайды. Көшпелі тайпалардағы әйелдер қолдары бос кездерінде кілемше, кілем және текемет сынды қолөнер бұйымдарын жасайды. Фарс облысындағы көшпелі тайпалардың кілем тоқу өнері мен өндірісі толықтай әйелдердің қолымен атқарылады. Фарс облысының қолдан тоқылған кілемдері әралуандық жағынан Иранның басқа облыстарымен салыстырғанда теңдессіз. Бұл әралуандыққа тоқыма заттардың, мысалы кілем мен кілемше сынды түрлердің көптігі мен онда қолданылған түстер мен бедерленген суреттердің әртүрлілігін айтуға болады. Қолданылған түстердің әртүрлілігі мен айқындығы басқа факторлардан бұрын қолдан тоқылған қашқайлық бұйымдардың әлемге әйгілі болуына ықпал етті. Қашқайлық әйелдердің жүн бояу, әртүрлі бояулар дайындау және оларды сурет салуда тиімді пайдаланудағы қабілеті таңданыс тудырады.
Мәдениеті
Қашқай тайпаларының адамдары әдетте ерте үйленеді. Үйлену туған-туыс, тайпа мен рулар арасында орын алады. Аталмыш шеңбер аясынан тыс үйлену өте сирек кездеседі.
Фарс облысында үш үлкен - қашқай, хамсе, мамсани тайпалары мен 8 тәуелсіз тайпа өмір сүреді. Қашқай тайпасы - Иранның ең үлкен тайпаларының бірі.
Қашқай тайпалары арасындағы үйленудің маңызды себептерінің бірі жанұяны ұлғайту деп атауға болады. Өйткені жанұя тайпалық өмірдің ең басты тірегі болып табылады. Қашқай тайпалары өздерін өзі қамтамасыз етуге бағытталған өмір тәсілін ұстанатындықтан, өмірге қажетті барлық заттарды өздері дайындауға міндетті. Сондықтан жұмыс күші олардың экономикалық табысында басты рөл атқарады. Мұнымен қоса, қартайған кезде жұмыспен қамтылуға мүмкіндік болмағандықтан, ата-аналар өз балаларына арқа сүйеуге мәжбүр. Жанұяларда отағасының билігі үстем болғандықтан, ұрпақ жалғастығы үшін ер баланың болуы ерекше маңызды. Ер балалар ата-анаға көмектесіп қана қоймай, дүние-мүлікті сақтап, мал өсіріп, егін егуге де қатысып отырған. Бірнеше ұлдары бар жанұялар өнім өндіріп, күнделікті жұмысты атқаруда аса қиындық көрмейді. Мұндай жанұяларда отбасы мүшелері арасында жұмыс тиімді бөлінетін болғандықтан, олардың жағдайы басқаларға қарағанда жақсы.
Ажырасу көшпелі тайпалар үшін айыпталатын іс болып табылады. Олардың арасында ажырасудың өте сирек кездесетіндігін айта кетуіміз қажет.
Қашқай тайпалары үйлену тойы сияқты қуанышқа толы рәсімдерді жайлауда, суы мол бұлақтың жағасында, көк орай шалғынның арасында киіз үйлерді бір-біріне жарыстыра тігіп, түрлі түсті киім кию арқылы өткізеді. Ат жарысы, жамбы ату, ән айту және т.б. дәстүрлі ойындар үйлену тойында ойналады. Ұлттық би қашқай тайпалары арасында рухтың нығайып, өмірдің қиындықтарына қарсы тұруға қуат беретін фактор болып табылады. Мұнымен қоса, би тұтастық пен бірліктің және достықтың нышаны болып саналады. Билеу барысында бишілер қолдарына түрлі түсті орамал алып, иық тіресе, шеңбер бойымен қозғалады. Қашқай халқының арасында "Дармароу" немесе "Ағаш ойыны" атты би кең таралған. Бұл биде ер адамдар екі-екіден тұрып, дабылдың үнімен үйлесе, бірі қысқа, бірі ұзын таяқшалардың көмегімен кезек-кезек достық күрестің бір түрін көрсетеді. Олар әуен ырғағының үдеуіне ілесе отырып, өздерінің ырғағын арттырады және таяқшаны қарсыластың аяғына ұру арқылы, оның үлкен таяқшасын иемденіп, қарсыласты алаңнан шығарып жіберуге тырысады. Би жеңімпаз анықталғанға дейін осы тәртіппен жалғаса береді.
Қашқай тайпаларының үйлену тойы мен басқа да мерекелеріне қатысты әдет-ғұрыптарымен таныстық. Осы тайпалардың тағы бір әдет-ғұрыптарының бірі "жүн жинау" болып табылады. Жүн көшпелі тайпалар үшін малдан өндірілетін өнім ретінде ерекше маңызды. Өйткені жүн қашқай тайпаларының қол өнерінде қолданылатын бастапқы материал болып табылады. Жүн әртүрлі тоқыма бұйымдарын жасауда пайдаланылады. Жүннен жасалған бұйымдар көшпелі тайпалардың ең маңызды табыс көзі болып табылады. Жүн жинау өзіне тән әдет-ғұрыптар бойынша екі кезеңде орындалады. Бірінші кезең көктемнің басында қыстақта орындалады. Екінші кезең жаздың ортасында жайлауда, "екінші жинау" деген атпен өтеді. Әдетте жазда жиналған жүн киіз жасауға пайдаланылады. Киізді күркелерді жабуға қолданады. Қашқайлық тоқымада жүн мен жіптің бастапқы материал болып саналатындығын айттық. Жүн мен жіптен жасалған қол өнер бұйымдары әлемнің рухани мұрасының тізіміне алынғандықтан, бүгінгі бағдарламамыздың жалғасында Фарс көшпелі тайпаларының жүннен жасалған бұйымдарына тоқталуды жөн көрдік. Бұл бұйымдар Иранның экспортқа шығаратын тауарларының қатарына кіреді.
Жалпы қашқай тайпаларының жүннен жасалған бұйымдарын екіге бөліп қарастыруға болады: кілем мен габбе сияқты түкті бұйымдар мен текемет пен орамал сынды түксіз бұйымдар. Әрине, қашқайлықтардың қол өнер бұйымдарының арасында қоржын сынды бұйымдар да бар. Олар түкті және түксіз материалдың қосындысынан жасалады.
Фарс тайпаларының арасында әлі күнге дейін ең әдемі қол өнер түрлерінің бірі кілем тоқу болып саналады. Кілем тоқу өнерінде еңбек, талпыныс және өнер біте қайнасқан. Бұл жұмыстарды көшпенді тайпалардың еңбекқор әйелдері атқарады. Фарс тайпаларының арасында қашқай мен хамсе тайпалары басқаларына қарағанда көбірек кілем тоқумен шұғылданады. Қашқайлықтар кілемді өте жылдам тоқиды. Өйткені қыс пен жазда екі бөлек аймақта өмір сүру және жылына кем дегенде екі рет көшіп-қону кілем тоқу өнеркәсібін дамытуға кедергі келтіреді. Сондықтан кілем тоқуда көлбеу кілем станогы қолданылады. Көшпелі тайпалар арасында қолданылатын көлбеу станок өте қарапайым. Ол тасымалдауға жеңіл және жылдам құрылады. Текеметті де - көшпелі тайпалардың өнеріндегі біртума бұйымдардың бірі. Қашқайлық текеметтер 100 пайыз жүннен тоқылады. Олардың талшықтарының диаметрі өте нәзік және қолданылатын жүн өте жіңішке болып келеді. Текеметтің түсінің су мен күннің нұрынан оңып кетпей сақталуын қашқайлық текеметтерді атақты еткен ең маңызды фактор деп айтуға болады.
Тағы қараңыз
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қashkajlar ozd atauy qasqaylar zhek t qasqay әz qasqaylar parsy قشقایی tүrki tildes tajpalar birlestigi Irannyn ontүstigindegi Fars oblysynda mekendejdi Halyktyn үlken boligi Orta Aziyadan Iranga augan tүrkmen koshpeli rulardyn urpagy sanalady ҚashkajlarBүkil halyktyn sany1 7 mln 2 0 mlnEn kop taralgan ajmaktar IranTilderikashkajsha parsyshaDiniislam Қashkajlardyn zhartysynan astamy eginshilikpen kalgandary koshpeli mal sharuashylygymen shugyldanady Қashkaj tajpasy alty il yagni 6 rudan turady Ru zhetekshisin elhan dep atajdy Bul soz tүriktin el zhәne han degen eki sozinen kuralgan Elbegi atagy da ruga bajlanysty isterdi tәrtipke keltirip baskaratyn adamga katysty ajtylgan Әrbir tajpanyn isin baskaratyn adam kalantar dep atalady Ol tajpa ishindegi adamdardan sajlanady Әrbir tajpa әrtүrli tarmaktardan turady Olar zhakyndyk pen tuyskandyk negizde kauymdaskan Қashkajlyktar ote enbekkor kajratty erzhүrek tozimdi әri konakzhaj halyk Olarda mergendik oneri zhaksy damygan TarihyҚashkajlardyn tarihy zhajly shashyranky әrtүrli mәlimetter bar Bul tүrik tajpasynyn kaj zamanda kajdan kandaj zhagdajdyn әserimen osy ajmakka koship kelgendigi belgisiz Қalaj bolganda da kolda bar derekter men mәlimetterge karaganda kashkajlar birtutas tajpa retinde bir mezgilde Fars ajmagyna kelmegen Olar tүrki tildes tajpalardyn birtindep biriguinin arkasynda kuralgan Shashyranky kashkaj rularynyn Irannyn ontүstik zhagyna birtindep konys audaruy shamamen 600 zhyl buryn bastalyp kem degende үsh gasyrga ulasyp Zendie dәuirinin ayagyna dejin sozyldy Қashkaj tajpalary shyn mәninde tek 18 gasyrdyn basynda Sefevidter dәuirinin ayagynda birikti zhәne ozindik birtutastykka kol zhetkize aldy SharuashylygyTu ҚashkajlarҚashkajlardyn kerueni Қashkaj halkynyn ekonomikasy suyk pen ystyk ajmaktar arasynda koship konyp zhүretin barlyk koshpeli tajpalar siyakty mal sharuashylygyna negizdelgen Bul halyk songy eki zhүz zhyl ishinde Iranda kiiz үjde turatyn en үlken zhәne en kүshti tajpa bolyp tabylady Bul tajpa kem degende 3 gasyr bojy zhyl sajyn zhүzdegen shakyrym arakashyktykty kesip otip suyk ajmaktan zhyly ajmakka koship konyp zhүredi Zhaz zhakyndaganda koshpeli tajpalar turatyn kiiz үjler zhinalyp erkek әjel zhas kәri demej barlygy zhayau nemese salt atka minip ozderinin zhyl sajyngy zholy bojynsha suyk ajmaktardagy kogaldy konystarga karaj zhol tartady Al kүn suyta bastaganda ontүstiktegi ojpattarga karaj kajta koshedi Uakyt ote kele koshpeli tajpalardyn kejbir otbasylary zhol bojyndagy auyldar men egistik zherlerde turaktap egin sharuashylygy men bau baksha egumen ajnalysyp ketken Birak bul tajpanyn negizgi boligi әli kүnge dejin mal bagumen ajnalysady Zhәne Farstyn ontүstigindegi zhajylymdary men soltүstigindegi aua rajy kolajly biiktikterinin arasynda koship konyp zhүredi Irannyn koshpeli tajpalarynyn үjleri әr ajmaktagy aua rajynyn zhagdajy zhauyn shashyn molsheri men koldanylatyn kurylys materialdaryna bajlanysty әrtүrli bolyp keledi Suyk zhәne ystyk ajmaktarda turatyn koshpendilerdin үjleri auyl turgyndarynyn үjlerine uksas Әrine Irannyn koshpendi tajpalarynyn arasynda kiiz үjde turu ken taralgan Kiiz үj olardyn koshpeli omirine ote kolajly bolyp keledi Kiiz үjdin kiizi eshkinin zhүninen basylady Onyn tүsi kara Ol zhanbyrdy otkizbejdi Zhazdy kүni kiizdin keregesi ashyk al kysta tolyktaj zhabylady Tajpa basshylarynyn kiiz үji kop adam siyatyn zal siyakty үlken Koship konu kezinde kiiz үj onaj zhinalyp tez kurylady Tajpadagy er adamdar kiiz үjdi tez arada zhinap kuruga әbden mashyktangan Қashkajdyn erkekteri pen әjelderinin kiimderi erekshe tartymdylykka ie Bүginde olardyn kiimderi mәdeni үlgige ajnalgan Әjel adamdar takiya oramal tүrli tүsti uzyn etekti beldemshe uzyn etekti kojlekter kiedi Bүrmeli beldemshenin үstinen kojlek al onyn үstinen arkalyk dep atalatyn kamzol kiiledi Әdette kojlek pen arkalyk tүrli monshaktar zhәne әrtүrli ornektermen bezendiriledi Koshpeli tajpalardyn әjelderi ozderinin kiimderin tigerde ajnaladagy tabigattan shabyt ala otyryp tүrli tүsti matalardy pajdalanady Қashkajlyk er adamdar da bastaryna kiiz malakaj kojlek ken shalbar labade dep atalatyn shapan kiedi zhәne uzyndygy shamamen 4 5 metr eni shamamen 1 metr bolatyn shәli beldik tagady Қashkajlyk әjelder barlyk iste er adamdarga komektesedi Қashkajlyk әjelder pәktik pen adaldyktyn talpynys pen tozimdiliktin үlgisi bolyp tabylady Olar үj sharuasy zhәne bala tәrbiesimen ajnalysyp kana kojmaj egin shabu zhәne ony saktau zhumystaryna da katysady Olar sүtten maj ajran syr kurt pen uyz dajyndajdy Koshpeli tajpalardagy әjelder koldary bos kezderinde kilemshe kilem zhәne tekemet syndy koloner bujymdaryn zhasajdy Fars oblysyndagy koshpeli tajpalardyn kilem toku oneri men ondirisi tolyktaj әjelderdin kolymen atkarylady Fars oblysynyn koldan tokylgan kilemderi әraluandyk zhagynan Irannyn baska oblystarymen salystyrganda tendessiz Bul әraluandykka tokyma zattardyn mysaly kilem men kilemshe syndy tүrlerdin koptigi men onda koldanylgan tүster men bederlengen suretterdin әrtүrliligin ajtuga bolady Қoldanylgan tүsterdin әrtүrliligi men ajkyndygy baska faktorlardan buryn koldan tokylgan kashkajlyk bujymdardyn әlemge әjgili boluyna ykpal etti Қashkajlyk әjelderdin zhүn boyau әrtүrli boyaular dajyndau zhәne olardy suret saluda tiimdi pajdalanudagy kabileti tandanys tudyrady MәdenietiҚashkajlardyn ishki turmysy Қashkaj tajpalarynyn adamdary әdette erte үjlenedi Үjlenu tugan tuys tajpa men rular arasynda oryn alady Atalmysh shenber ayasynan tys үjlenu ote sirek kezdesedi Fars oblysynda үsh үlken kashkaj hamse mamsani tajpalary men 8 tәuelsiz tajpa omir sүredi Қashkaj tajpasy Irannyn en үlken tajpalarynyn biri Қashkaj tajpalary arasyndagy үjlenudin manyzdy sebepterinin biri zhanuyany ulgajtu dep atauga bolady Өjtkeni zhanuya tajpalyk omirdin en basty tiregi bolyp tabylady Қashkaj tajpalary ozderin ozi kamtamasyz etuge bagyttalgan omir tәsilin ustanatyndyktan omirge kazhetti barlyk zattardy ozderi dajyndauga mindetti Sondyktan zhumys kүshi olardyn ekonomikalyk tabysynda basty rol atkarady Munymen kosa kartajgan kezde zhumyspen kamtyluga mүmkindik bolmagandyktan ata analar oz balalaryna arka sүjeuge mәzhbүr Zhanuyalarda otagasynyn biligi үstem bolgandyktan urpak zhalgastygy үshin er balanyn boluy erekshe manyzdy Er balalar ata anaga komektesip kana kojmaj dүnie mүlikti saktap mal osirip egin eguge de katysyp otyrgan Birneshe uldary bar zhanuyalar onim ondirip kүndelikti zhumysty atkaruda asa kiyndyk kormejdi Mundaj zhanuyalarda otbasy mүsheleri arasynda zhumys tiimdi bolinetin bolgandyktan olardyn zhagdajy baskalarga karaganda zhaksy Azhyrasu koshpeli tajpalar үshin ajyptalatyn is bolyp tabylady Olardyn arasynda azhyrasudyn ote sirek kezdesetindigin ajta ketuimiz kazhet Қashkaj tajpalary үjlenu tojy siyakty kuanyshka toly rәsimderdi zhajlauda suy mol bulaktyn zhagasynda kok oraj shalgynnyn arasynda kiiz үjlerdi bir birine zharystyra tigip tүrli tүsti kiim kiyu arkyly otkizedi At zharysy zhamby atu әn ajtu zhәne t b dәstүrli ojyndar үjlenu tojynda ojnalady Ұlttyk bi kashkaj tajpalary arasynda ruhtyn nygajyp omirdin kiyndyktaryna karsy turuga kuat beretin faktor bolyp tabylady Munymen kosa bi tutastyk pen birliktin zhәne dostyktyn nyshany bolyp sanalady Bileu barysynda bishiler koldaryna tүrli tүsti oramal alyp iyk tirese shenber bojymen kozgalady Қashkaj halkynyn arasynda Darmarou nemese Agash ojyny atty bi ken taralgan Bul bide er adamdar eki ekiden turyp dabyldyn үnimen үjlese biri kyska biri uzyn tayakshalardyn komegimen kezek kezek dostyk kүrestin bir tүrin korsetedi Olar әuen yrgagynyn үdeuine ilese otyryp ozderinin yrgagyn arttyrady zhәne tayakshany karsylastyn ayagyna uru arkyly onyn үlken tayakshasyn iemdenip karsylasty alannan shygaryp zhiberuge tyrysady Bi zhenimpaz anyktalganga dejin osy tәrtippen zhalgasa beredi Қashkaj tajpalarynyn үjlenu tojy men baska da merekelerine katysty әdet guryptarymen tanystyk Osy tajpalardyn tagy bir әdet guryptarynyn biri zhүn zhinau bolyp tabylady Zhүn koshpeli tajpalar үshin maldan ondiriletin onim retinde erekshe manyzdy Өjtkeni zhүn kashkaj tajpalarynyn kol onerinde koldanylatyn bastapky material bolyp tabylady Zhүn әrtүrli tokyma bujymdaryn zhasauda pajdalanylady Zhүnnen zhasalgan bujymdar koshpeli tajpalardyn en manyzdy tabys kozi bolyp tabylady Zhүn zhinau ozine tәn әdet guryptar bojynsha eki kezende oryndalady Birinshi kezen koktemnin basynda kystakta oryndalady Ekinshi kezen zhazdyn ortasynda zhajlauda ekinshi zhinau degen atpen otedi Әdette zhazda zhinalgan zhүn kiiz zhasauga pajdalanylady Kiizdi kүrkelerdi zhabuga koldanady Қashkajlyk tokymada zhүn men zhiptin bastapky material bolyp sanalatyndygyn ajttyk Zhүn men zhipten zhasalgan kol oner bujymdary әlemnin ruhani murasynyn tizimine alyngandyktan bүgingi bagdarlamamyzdyn zhalgasynda Fars koshpeli tajpalarynyn zhүnnen zhasalgan bujymdaryna toktaludy zhon kordik Bul bujymdar Irannyn eksportka shygaratyn tauarlarynyn kataryna kiredi Zhalpy kashkaj tajpalarynyn zhүnnen zhasalgan bujymdaryn ekige bolip karastyruga bolady kilem men gabbe siyakty tүkti bujymdar men tekemet pen oramal syndy tүksiz bujymdar Әrine kashkajlyktardyn kol oner bujymdarynyn arasynda korzhyn syndy bujymdar da bar Olar tүkti zhәne tүksiz materialdyn kosyndysynan zhasalady Fars tajpalarynyn arasynda әli kүnge dejin en әdemi kol oner tүrlerinin biri kilem toku bolyp sanalady Kilem toku onerinde enbek talpynys zhәne oner bite kajnaskan Bul zhumystardy koshpendi tajpalardyn enbekkor әjelderi atkarady Fars tajpalarynyn arasynda kashkaj men hamse tajpalary baskalaryna karaganda kobirek kilem tokumen shugyldanady Қashkajlyktar kilemdi ote zhyldam tokidy Өjtkeni kys pen zhazda eki bolek ajmakta omir sүru zhәne zhylyna kem degende eki ret koship konu kilem toku onerkәsibin damytuga kedergi keltiredi Sondyktan kilem tokuda kolbeu kilem stanogy koldanylady Koshpeli tajpalar arasynda koldanylatyn kolbeu stanok ote karapajym Ol tasymaldauga zhenil zhәne zhyldam kurylady Tekemetti de koshpeli tajpalardyn onerindegi birtuma bujymdardyn biri Қashkajlyk tekemetter 100 pajyz zhүnnen tokylady Olardyn talshyktarynyn diametri ote nәzik zhәne koldanylatyn zhүn ote zhinishke bolyp keledi Tekemettin tүsinin su men kүnnin nurynan onyp ketpej saktaluyn kashkajlyk tekemetterdi atakty etken en manyzdy faktor dep ajtuga bolady Tagy karanyzGabbe Dzhazhim