Элементтер Кларкі химиялық элементтер кларкі кларк жер қыртысындағы гидросферадағы тұтастай Жер планетасындағы ғарыштық

Элементтер Кларкі, химиялық элементтер кларкі, кларк – жер қыртысындағы, гидросферадағы, тұтастай Жер планетасындағы, ғарыштық денелердегі, түрлі геохимиялық немесе космохимиялық жүйелерде тараған химиялық элементтердің орташа мөлшерін өрнектейтін сан. Э. к. салмақтық (%, г/т, г/г) және атомдық (атомдар санының %-ы) болып ажыратылады. 16 км-ге дейінгі жер қыртысын құраушы әр түрлі тау жыныстарының хим. құрамы жөніндегі деректерді қорытындылап, американдық ғалым Ф.У. Кларк ұсынған (1889). Ол анықтаған хим. элементтердің %-дық мөлшерін А.Е. Ферсман біраз дәлелдеді және ол сандарды Кларк саны немесе кларк деп атауды ұсынып, ғылымға атомдық кларк деген ұғымды енгізді. Планетаның Мохоровичич шегінен жоғ. қабаты саналатын жер қыртысындағы элементтердің орташа мөлшерін А.П. Виноградов (1962), С.Р. Тейлор (1964), К.Г. Ведеполь (1967), т.б. ғалымлар қайта есептеп дәлелдеді. Рет нөмері кіші элементтер кларкі жоғары. Мыс., ең көп тараған 15 элементтің кларкі 100 г/т-дан жоғары. Рет нөмері жұп элементтер жер қыртысы массасының 87%-ын, рет нөмірі тақ элементтер 13%-ын құрайды. Жердің орташа хим. құрамы метеориттердегі элементтердің мөлшері негізінде есептеледі. Э. к. пайдалы қазба кендеріндегі, тау жыныстарындағы немесе белгілі аймақтардағы хим. элементтер шоғырының төмендігін немесе жоғарылығын салыстыратын эталон болып саналады. Сондықтан Э. к. кен орындарын іздеуде, оларға өндірістік баға беруде ерекше орын алады.