Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шолпанкебіс (лат. Cypripedium) — сүйсіндер тұқымдасына жататын тамырсабақты көп жылдық шөптесін өсімдіктер.
| Шолпанкебіс | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Кәдімгі шолпанкебіс | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Cypripedium calceolus Карл Линней, 1753 | ||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||
| 50 түрі белгілі |
Негізінен Солтүстік жарты шардың қоңыржай аймақтарында кездесетін 50-ге жуық түрі бар. Қазақстанның солтүстік және шығыс аймақтарындағы қылқанды, жалпақ жапырақты және аралас ормандардың, бұталардың, ылғалы мол шалғындардың арасында өсетін 3 түрі:
- Ірі гүлді шолпанкебіс (Cyprіpedіum macranthon);
- Кәдімгі шолпанкебіс (Cyprіpedіum calceolus);
- Секпіл шолпанкебіс (Cyprіpedіum guttatum).
Бұлардың биіктігі 15 – 50 см. Тамырсабағы топыраққа төселіп, көлбей өседі. Сабағын түгелдей безді қысқа түктер қаптайды, сабағының түбінде қоңырқай түсті, жарғақты қынабы болады. Жапырақтарының пішіні эллипс, қандауыр тәрізді, сағағы болмайды, кезектесіп сабақты орай отырмалы бекінеді. Жапырақ тақтасының жиегін сирек түктер басқан.
Ірі гүлдері сабақ ұшына 1 – 2-ден жеке орналасады. 4 күлте жапырақшасының ұзындығы 3 – 10 см, екі шеңбер бойына орналасады (тостағаншасы болмайды). Сыртқы шеңбердегі екі күлтесі күрең қызыл, үстінде ақ, күлгін дақтары бар, ішкі күлтесінің түп жағы ұзын түкті. Күлтесінің біреуі басқаларынан ерекше ерін түзіп, жиегі ішке қарай қусырылып кебіске ұқсайды, өсімдіктің аты осыған байланысты қойылған. Аталығы екеу, жіпшесі аналықтың мойнымен тұтасып бірігіп кеткен. Аналығының жатыны 3 ұялы, ұзындығы 10 мм.
Тұқымнан және вегетативті көбейеді. Мамыр – маусым айларында гүлдеп, жеміс салады. Жемісі – қауашақ, піскенде тігінен қақырап ашылады. Бір қауашақта 3 – 4 млн-дай ұсақ тұқымы болады. Шолпанкебістің 3 түрі де өте сирек кездесетін өсімдіктер, таралу аймағы жылдан жылға азаюда, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sholpankebis lat Cypripedium sүjsinder tukymdasyna zhatatyn tamyrsabakty kop zhyldyk shoptesin osimdikter SholpankebisKәdimgi sholpankebisDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby Tukymdasy OrchidaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy CypripediinaeTegi Cypripedium Karl Linnej 1753Cypripedium calceolus Karl Linnej 1753tүrleri50 tүri belgili Negizinen Soltүstik zharty shardyn konyrzhaj ajmaktarynda kezdesetin 50 ge zhuyk tүri bar Қazakstannyn soltүstik zhәne shygys ajmaktaryndagy kylkandy zhalpak zhapyrakty zhәne aralas ormandardyn butalardyn ylgaly mol shalgyndardyn arasynda osetin 3 tүri Iri gүldi sholpankebis Cypripedium macranthon Kәdimgi sholpankebis Cypripedium calceolus Sekpil sholpankebis Cypripedium guttatum Bulardyn biiktigi 15 50 sm Tamyrsabagy topyrakka toselip kolbej osedi Sabagyn tүgeldej bezdi kyska tүkter kaptajdy sabagynyn tүbinde konyrkaj tүsti zhargakty kynaby bolady Zhapyraktarynyn pishini ellips kandauyr tәrizdi sagagy bolmajdy kezektesip sabakty oraj otyrmaly bekinedi Zhapyrak taktasynyn zhiegin sirek tүkter baskan Iri gүlderi sabak ushyna 1 2 den zheke ornalasady 4 kүlte zhapyrakshasynyn uzyndygy 3 10 sm eki shenber bojyna ornalasady tostaganshasy bolmajdy Syrtky shenberdegi eki kүltesi kүren kyzyl үstinde ak kүlgin daktary bar ishki kүltesinin tүp zhagy uzyn tүkti Kүltesinin bireui baskalarynan erekshe erin tүzip zhiegi ishke karaj kusyrylyp kebiske uksajdy osimdiktin aty osygan bajlanysty kojylgan Atalygy ekeu zhipshesi analyktyn mojnymen tutasyp birigip ketken Analygynyn zhatyny 3 uyaly uzyndygy 10 mm Tukymnan zhәne vegetativti kobejedi Mamyr mausym ajlarynda gүldep zhemis salady Zhemisi kauashak piskende tiginen kakyrap ashylady Bir kauashakta 3 4 mln daj usak tukymy bolady Sholpankebistin 3 tүri de ote sirek kezdesetin osimdikter taralu ajmagy zhyldan zhylga azayuda sondyktan korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IX tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet