Басқа мағыналар үшін Шағыр деген бетті қараңыз Шағыр Bergenia тасжарғандар тұқымдасына жататын өсімдіктердің бір туысы М

Басқа мағыналар үшін Шағыр деген бетті қараңыз.

Шағыр (Bergenia) — тасжарғандар тұқымдасына жататын өсімдіктердің бір туысы. Мұның 10 түрі бар. Шағырдың жапырағы мен тамырсабағында аморфтық таннид деп аталатын зат болады. Бұл тері илеуге жұмсалады. Тамырсыз жерсабағы — күзде, жапырағы — жазда жиналып көлеңкелі жерде кептіріледі. Негізінен Азияда өсетін 10 түрі белгілі. Қазақстанда 2 түрі кездеседі. Соның бірі – етжапырақ Б. немесе шағыршай (В. crassіfolіa). Алтайда кең тараған. Биікт. 5 – 50 см. Тамырсабағы жуан, жерге төселіп өседі. Сабағы жапырақсыз. Қалың, ірі, жүрек пішінді жапырағы сабақ түбін айнала қоршай орналасқан. Қызыл гүлдері қалқанша гүлшоғырына топтасады. Мамыр – шілде айларында гүлдеп, тамызда жемістенеді. Жемісі – қорапша, іш жағынан ашылады. Тұқымдары көп. Тамырында илік заттар көп болғандықтан тері илеуге, ал өсімдік құрамындағы глюкозидтерді фотосурет шығаруға қолданады. Жапырағын қайнатып шай орнына ішеді, тұнбасынан қара, қоңыр бояу алынады. Б-ның екінші түрі – угам баданы өте сирек кездеседі, қорғауға алынған.

[1]

Дереккөздер

Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев