Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сэр Уильям Лоренс Брэгг (ағылш. Sir William Lawrence Bragg; 31 наурыз 1890, Аделаида, Оңтүстік Аустралия, Аустралия 1971 жылғы 1 шілде, , Ипсуич, Саффолк, Англия, Ұлыбритания) — австралиялық физик, физика бойынша 1915 жылғы Нобель сыйлығының лауреаты (әкесі Уильям Генри Брэггпен бөлісті). Сыйлық тарихындағы физика бойынша ең жас Нобель сыйлығының иегері. Ол 1937—1938 жылдары Ұлыбританияның Ұлттық физикалық зертханасының директоры қызметін атқарды, содан кейін Кембридждегі Кавендиш зертханасында осыған ұқсас лауазымды атқарды, 1953 жылы ақпанда Дж. Уотсон, Ф. Крик және Р. Франклин ДНҚ құрылымын ашты.
| Уильям Лоренс Брэгг | |||||
| ағылш. William Lawrence Bragg | |||||
 | |||||
| Туған күні | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | |||||
| Қайтыс болған күні | |||||
| Қайтыс болған жері | , , , Англия, Ұлыбритания | ||||
| Ғылыми аясы | |||||
| Жұмыс орны | |||||
| Альма-матер | ; | ||||
| Ғылыми жетекші | |||||
| Атақты шәкірттері | , | ||||
| Несімен белгілі | авторларының бірі | ||||
| Марапаттары |
| ||||
Лондон корольдік қоғамының мүшесі (1921), Париж Ғылым академиясының шетелдік мүшесі (1955; 1939 жылдан корреспондент).
Өмірбаяны
Брегг Аустралияның Солтүстік Аделаида қаласында дүниеге келген. Ол әсерлі бала болды және ғылымға ерте қызығушылық танытты. Оның әкесі Уильям Генри Брэгг Аделаида университетінде математика және физика профессоры болған. Уильям Лоренс бес жасында велосипедінен құлап, қолын сындырып алды. Жақында ғана Вильгельм Рентгеннің тәжірибелері туралы оқыған әкесі ұлының қолының сынғанын анықтау үшін жаңадан табылған сәулелерді пайдаланды. Бұл Аустралияда рентген сәулелерінің алғашқы құжатталған хирургиялық қолданылуы болды.
Брегг өте жарқын студент болатын. 1904 жылы Аделаидадағы Сент Петр колледжінде оқуын бастағаннан кейін 14 жасында Аделаида университетіне түсіп, сол жерде математика мен физиканы оқыды. 1908 жылы университетті бітірді. Сол жылы оның әкесі Лидс университетінде жұмыс ұсынысын қабылдап, отбасын Англияға көшірді. Брэгг 1909 жылдың күзінде Кембридждегі Тринити колледжіне оқуға түсіп, пневмониямен төсекте емтихан тапсырғанына қарамастан математиканы оқу үшін стипендия алды. Математика мен физиканы оқыған, 1911 жылы колледжді бітірген.
Брегг өзінің кристалдар арқылы рентгендік дифракция заңымен танымал. Брегг заңы кристалдық тордан өткен кезде рентген сәулелері пайда болатын дифракциялық заңдылық бойынша кристалдағы атомдардың орнын есептеуге мүмкіндік береді. Ол бұл жаңалықты 1912 жылы Кембриджде зерттеуші студент ретінде бірінші курсында жасады. Ол өз идеяларын Лидстегі рентгендік спектрометрді жасаған әкесімен талқылады, бұл көптеген кристалдарды талдауға мүмкіндік берді. Әке мен баланың ынтымақтастығы көптеген адамдардың бұл зерттеуді әкесі бастаған деген ойға әкелді. Бұл ұлының көңілін қалдырды.
Брэггтың зерттеулері Бірінші және Екінші дүниежүзілік соғыстармен үзілді. Екі соғыста да ол жаудың зеңбіректерін дыбыстық анықтау әдісімен жұмыс істеді. 1915 жылдың күзінде оның ағасы Роберт қайтыс болды. Сонымен бірге Уильям Лоренс Брегг өзінің — 25 жасында «рентген сәулелерінің көмегімен кристалдарды зерттеудегі қызметі үшін» Нобель сыйлығын алған ең жас адам болғанын білді. 1919—1937 жылдар аралығындағы соғыстар арасында Манчестер викториандық университетінде физика профессоры болып жұмыс істеді. 1939—1943 жылдары физика институтының президенті болды.
1921 жылы Элис Хопкинсонға үйленді. 1941 жылы оған рыцарь атағы берілді.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ол Кавендиш зертханасын зерттеу топтарына бөліп, Кембриджге оралды. Ол идеалды зерттеу бірлігі бірден 6—12 дейін ғалымдар мен бірнеше көмекшілерден тұратын топ деп есептеді. 1948 жылы Брегг белоктардың құрылымына қызығушылық танытты және ол биологиялық мәселелерді зерттеу үшін физиканы пайдаланатын топты құрғаны ішінара оның еңбегі болды. Брэгг Фрэнсис Крик пен Джеймс Уотсонды қолдады, олар Кавендиш зертханасында жұмыс істеді. Брегг қырық жыл бұрын жасаған әдістің өмірдің табиғатын осы тамаша түсінуге негіз болғанын көру арқылы марапатталды. Брэгг физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығына Крик, Уотсон және Уилкинстерді жүйелі түрде және табысты түрде алға тартты және ұсынды. ДНҚ құрылымын анықтауға және оны кейіннен тексеруге және Лондонның Кингс колледжі қосқан үлесі 1953 жылғы Нобель сыйлығымен марапатталған Уилкинспен танылды. Сонымен бірге, Кавендиш зертханасында Макс Перуц 1962 жылы оған Нобель сыйлығын әкелген гемоглобиннің құрылымын зерттеумен айналысты.
1953 жылы сәуірде Брегг Лондондағы Корольдік институтта тұрақты профессор ретінде жұмыс істеуге шақыруды қабылдады. Ол институтқа мектеп оқушыларына арналған эксперименттермен лекциялар топтамасын ұсынды. Оның идеясы ынтамен қарсы алынды және 1965 жылдан бері бұл лекцияларға жыл сайын шамамен 20 000 мектеп оқушылары қатысады. Корольдік институтта 1966 жылы қыркүйекте зейнетке шыққанға дейін жұмыс істеді.
Брэггтың қызығушылықтары сурет салу, әдебиет және өмір бойы жалғасқан бағбандыққа деген құштарлық болды. Ол Лондонға көшіп келгенде, оның бау-бақша жетпеді және бағбан болып қосымша табыс тапты, бір күннің бір күнінде танысы, оны таң қалғанға дейін жұмыс берушіге айтпады.
Брегг Корольдік қоғамнан Копли медалін және Корольдік ғылыми медаль алды. 1967 жылы Брегг Құрмет рыцарьлары орденінің серігі болды. Ол 1971 жылы 1 шілдеде Уолдрингфордтағы үйінің жанындағы ауруханада қайтыс болды.
1992 жылдан бастап Аустралияның физика институты австралиялық университетте орындалған ең жақсы Ph.D диссертациясына физикадағы ерекшелік үшін Брэгг алтын медалін берді.
Брегг институты Уильям Лоренс Брэгг пен оның әкесі Уильям Генридің есімімен аталған.ағылш. Bragg Institute – нейтрондар мен рентген сәулелерінің шашырауын зерттейтін австралиялық топ.
Дереккөздер
- Bragg; Sir; William Lawrence (1890 - 1971) // сайты (ағыл.)
- Les membres du passé dont le nom commence par B Мұрағатталған 13 сәуірдің 2021 жылы. (фран.)
Әдебиет
- Biography: «Light Is A Messenger, the life and science of William Lawrence Bragg» by Graeme Hunter, ISBN 0-19-852921-X; Oxford University Press, 2004.
Сілтемелер
- Нобель комитетінің сайтынан алынған ақпарат (ағыл.) )
- ДНҚ туралы бірінші мақала (ағыл.) )
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ser Uilyam Lorens Bregg agylsh Sir William Lawrence Bragg 31 nauryz 1890 Adelaida Ontүstik Australiya Australiya 1971 zhylgy 1 shilde Ipsuich Saffolk Angliya Ұlybritaniya avstraliyalyk fizik fizika bojynsha 1915 zhylgy Nobel syjlygynyn laureaty әkesi Uilyam Genri Breggpen bolisti Syjlyk tarihyndagy fizika bojynsha en zhas Nobel syjlygynyn iegeri Ol 1937 1938 zhyldary Ұlybritaniyanyn Ұlttyk fizikalyk zerthanasynyn direktory kyzmetin atkardy sodan kejin Kembridzhdegi Kavendish zerthanasynda osygan uksas lauazymdy atkardy 1953 zhyly akpanda Dzh Uotson F Krik zhәne R Franklin DNҚ kurylymyn ashty Uilyam Lorens Breggagylsh William Lawrence BraggTugan kүni31 nauryz 1890 1890 03 31 Tugan zheriAdelaida AustraliyaҚajtys bolgan kүni1 shilde 1971 1971 07 01 81 zhas Қajtys bolgan zheri Angliya ҰlybritaniyaҒylymi ayasyfizikaZhumys orny Kembridzh universitetiAlma mater Kembridzh universitetiҒylymi zhetekshiDzhozef Dzhon Tomson Uilyam Genri BreggAtakty shәkirtteri Nesimen belgiliavtorlarynyn biriMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy 1915 1915 1915 1931 1931 1934 1946 1948 1952 1957 1966 London koroldik kogamynyn mүshesi 1921 Parizh Ғylym akademiyasynyn sheteldik mүshesi 1955 1939 zhyldan korrespondent ӨmirbayanyBregg Australiyanyn Soltүstik Adelaida kalasynda dүniege kelgen Ol әserli bala boldy zhәne gylymga erte kyzygushylyk tanytty Onyn әkesi Uilyam Genri Bregg Adelaida universitetinde matematika zhәne fizika professory bolgan Uilyam Lorens bes zhasynda velosipedinen kulap kolyn syndyryp aldy Zhakynda gana Vilgelm Rentgennin tәzhiribeleri turaly okygan әkesi ulynyn kolynyn synganyn anyktau үshin zhanadan tabylgan sәulelerdi pajdalandy Bul Australiyada rentgen sәulelerinin algashky kuzhattalgan hirurgiyalyk koldanyluy boldy Bregg ote zharkyn student bolatyn 1904 zhyly Adelaidadagy Sent Petr kolledzhinde okuyn bastagannan kejin 14 zhasynda Adelaida universitetine tүsip sol zherde matematika men fizikany okydy 1908 zhyly universitetti bitirdi Sol zhyly onyn әkesi Lids universitetinde zhumys usynysyn kabyldap otbasyn Angliyaga koshirdi Bregg 1909 zhyldyn kүzinde Kembridzhdegi Triniti kolledzhine okuga tүsip pnevmoniyamen tosekte emtihan tapsyrganyna karamastan matematikany oku үshin stipendiya aldy Matematika men fizikany okygan 1911 zhyly kolledzhdi bitirgen Bregg ozinin kristaldar arkyly rentgendik difrakciya zanymen tanymal Bregg zany kristaldyk tordan otken kezde rentgen sәuleleri pajda bolatyn difrakciyalyk zandylyk bojynsha kristaldagy atomdardyn ornyn esepteuge mүmkindik beredi Ol bul zhanalykty 1912 zhyly Kembridzhde zertteushi student retinde birinshi kursynda zhasady Ol oz ideyalaryn Lidstegi rentgendik spektrometrdi zhasagan әkesimen talkylady bul koptegen kristaldardy taldauga mүmkindik berdi Әke men balanyn yntymaktastygy koptegen adamdardyn bul zertteudi әkesi bastagan degen ojga әkeldi Bul ulynyn konilin kaldyrdy Breggtyn zertteuleri Birinshi zhәne Ekinshi dүniezhүzilik sogystarmen үzildi Eki sogysta da ol zhaudyn zenbirekterin dybystyk anyktau әdisimen zhumys istedi 1915 zhyldyn kүzinde onyn agasy Robert kajtys boldy Sonymen birge Uilyam Lorens Bregg ozinin 25 zhasynda rentgen sәulelerinin komegimen kristaldardy zertteudegi kyzmeti үshin Nobel syjlygyn algan en zhas adam bolganyn bildi 1919 1937 zhyldar aralygyndagy sogystar arasynda Manchester viktoriandyk universitetinde fizika professory bolyp zhumys istedi 1939 1943 zhyldary fizika institutynyn prezidenti boldy 1921 zhyly Elis Hopkinsonga үjlendi 1941 zhyly ogan rycar atagy berildi Ekinshi dүniezhүzilik sogystan kejin ol Kavendish zerthanasyn zertteu toptaryna bolip Kembridzhge oraldy Ol idealdy zertteu birligi birden 6 12 dejin galymdar men birneshe komekshilerden turatyn top dep eseptedi 1948 zhyly Bregg beloktardyn kurylymyna kyzygushylyk tanytty zhәne ol biologiyalyk mәselelerdi zertteu үshin fizikany pajdalanatyn topty kurgany ishinara onyn enbegi boldy Bregg Frensis Krik pen Dzhejms Uotsondy koldady olar Kavendish zerthanasynda zhumys istedi Bregg kyryk zhyl buryn zhasagan әdistin omirdin tabigatyn osy tamasha tүsinuge negiz bolganyn koru arkyly marapattaldy Bregg fiziologiya nemese medicina salasyndagy Nobel syjlygyna Krik Uotson zhәne Uilkinsterdi zhүjeli tүrde zhәne tabysty tүrde alga tartty zhәne usyndy DNҚ kurylymyn anyktauga zhәne ony kejinnen tekseruge zhәne Londonnyn Kings kolledzhi koskan үlesi 1953 zhylgy Nobel syjlygymen marapattalgan Uilkinspen tanyldy Sonymen birge Kavendish zerthanasynda Maks Peruc 1962 zhyly ogan Nobel syjlygyn әkelgen gemoglobinnin kurylymyn zertteumen ajnalysty 1953 zhyly sәuirde Bregg Londondagy Koroldik institutta turakty professor retinde zhumys isteuge shakyrudy kabyldady Ol institutka mektep okushylaryna arnalgan eksperimenttermen lekciyalar toptamasyn usyndy Onyn ideyasy yntamen karsy alyndy zhәne 1965 zhyldan beri bul lekciyalarga zhyl sajyn shamamen 20 000 mektep okushylary katysady Koroldik institutta 1966 zhyly kyrkүjekte zejnetke shykkanga dejin zhumys istedi Breggtyn kyzygushylyktary suret salu әdebiet zhәne omir bojy zhalgaskan bagbandykka degen kushtarlyk boldy Ol Londonga koship kelgende onyn bau baksha zhetpedi zhәne bagban bolyp kosymsha tabys tapty bir kүnnin bir kүninde tanysy ony tan kalganga dejin zhumys berushige ajtpady Bregg Koroldik kogamnan Kopli medalin zhәne Koroldik gylymi medal aldy 1967 zhyly Bregg Қurmet rycarlary ordeninin serigi boldy Ol 1971 zhyly 1 shildede Uoldringfordtagy үjinin zhanyndagy auruhanada kajtys boldy 1992 zhyldan bastap Australiyanyn fizika instituty avstraliyalyk universitette oryndalgan en zhaksy Ph D dissertaciyasyna fizikadagy erekshelik үshin Bregg altyn medalin berdi Bregg instituty Uilyam Lorens Bregg pen onyn әkesi Uilyam Genridin esimimen atalgan agylsh Bragg Institute nejtrondar men rentgen sәulelerinin shashyrauyn zerttejtin avstraliyalyk top DerekkozderBragg Sir William Lawrence 1890 1971 sajty agyl Les membres du passe dont le nom commence par B Muragattalgan 13 sәuirdin 2021 zhyly fran ӘdebietBiography Light Is A Messenger the life and science of William Lawrence Bragg by Graeme Hunter ISBN 0 19 852921 X Oxford University Press 2004 SiltemelerNobel komitetinin sajtynan alyngan akparat agyl DNҚ turaly birinshi makala agyl