Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тайтұяқ (лат. Asarum) - жиренше тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдік туыстасы. Ұзын, жіңішке, көлбеу өскен тамыры бар, көп жылдық, шөп тектес өсімдік. Жапырақтарының шеттері бүтін, аттың ізіне ұқсас, сағақтары ұзын, түкті. Бұл өсімдіктің жапырақтары қыста да түспейді. Гүл сабағы қысқа, гүлдері жеке-жеке орналасқан, сырт жағынан қарағанда ашық қоңырлау, ішкі жағы кою қоңыр түсті. Жемісі қауашақ сықылды. Сәуір айында гүлдейді. Бұл өсімдік негізінен ормандар арасында, көлеңкелі жерлерде өседі.
| Тайтұяқ | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
|
Биологиялық сипаты
- Тамыры тармақты көген тамырсабақ.
- Сабағы - қысқа және тармақты.
- Жапырақтары кезекті орналасқан, бүтін жиекті.
- Гүлдері - дара гүлді , қос жынысты, аталығы 12.
- Гүл формуласы — P_(3); A_{6+6}; G_(6)
- Жемісі - дұрыс қақырамайтын қорапша.
- Өсімдіктің өзіне ерекше иісі бар. Сәуір - мамыр айында гүлдейді. Жемісін маусым айында салады. Вегетативтік (тамырсабақтың ұлғаюы нәтижесінде) тәсілімен және дәндері арқылы көбейеді.
Өсетін жері мен таралу аймағы
Жер бетінде 100-ге жуық түрі бар. Көпшілік түрлері Оңтүстік-Шығыс Азияда таралған. Орманда, әсіресе жалпақ жапырақты және қылқан жапырақты ормандарда өседі.
Химиялық құрамы
Өсімдіктің тамырында және жер үстіндегі бөлімдерінде эфир майлары, азорон, пинен, эвгенол, борнилацетат, танин, қоймалжың заттар, шайырлар, азарин деген алколоид, фенолкарбон қышқылдары, флавоноидтар, крахмал және гликозидтер бар.
Емдік қасиеті және қолданысы
Дәрілік мақсат үшін тайтұяқтың жер үстіндегі бөлігін және тамырын жинайды. Халық медицинасында несеп айдайтын, қақырық түсіретін дәрі ретінде қолданылады. Сонымен қатар асқазан және жүрек қызметін реттейтін, қабынуға қарсы әсер ететін, құстыратын және осыған байланысты асқынған маскүнемдікке шипа болатын қасиеттері бар. Әйелдердің етеккірін қалыпқа келтіру үшін де қолданылады. Бауыр, асқазан, ішек ауруларына қарсы және сары ауруға ұшыраған кісілердің денесі сарғайғанда да ем үшін қолданылады. Шемен ауруында несеп жүргізу арқылы ісікті қайтару үшін пайдаланылады.
Тайтұяқтың тамырынан азар эфир майын алады. Оны парфюмерияда көп қолданады.
Сақтық шарасы
Тамыры улы, сондықтан дәрі жасағaнда өсімдіктің дәрілік мөлшерін дұрыс алып, ұқыптылықпен қадағалау керек. Дәрігердің бақылауынсыз өсімдікпен емделуге болмайды.
Дереккөздер
- Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tajtuyak lat Asarum zhirenshe tukymdasyna zhatatyn kopzhyldyk shoptesin osimdik tuystasy Ұzyn zhinishke kolbeu osken tamyry bar kop zhyldyk shop tektes osimdik Zhapyraktarynyn shetteri bүtin attyn izine uksas sagaktary uzyn tүkti Bul osimdiktin zhapyraktary kysta da tүspejdi Gүl sabagy kyska gүlderi zheke zheke ornalaskan syrt zhagynan karaganda ashyk konyrlau ishki zhagy koyu konyr tүsti Zhemisi kauashak sykyldy Sәuir ajynda gүldejdi Bul osimdik negizinen ormandar arasynda kolenkeli zherlerde osedi TajtuyakDүniesi Өsimdikter unranked Қos zharnaktylarTukymdasy Zhirenshe tukymdasyTegi Tajtuyak Asarum Biologiyalyk sipaty Tamyry tarmakty kogen tamyrsabak Sabagy kyska zhәne tarmakty Zhapyraktary kezekti ornalaskan bүtin zhiekti Gүlderi dara gүldi kos zhynysty atalygy 12 Gүl formulasy P 3 A 6 6 G 6 Zhemisi durys kakyramajtyn korapsha Өsimdiktin ozine erekshe iisi bar Sәuir mamyr ajynda gүldejdi Zhemisin mausym ajynda salady Vegetativtik tamyrsabaktyn ulgayuy nәtizhesinde tәsilimen zhәne dәnderi arkyly kobejedi Өsetin zheri men taralu ajmagy Asarum europaeum Zher betinde 100 ge zhuyk tүri bar Kopshilik tүrleri Ontүstik Shygys Aziyada taralgan Ormanda әsirese zhalpak zhapyrakty zhәne kylkan zhapyrakty ormandarda osedi Himiyalyk kuramy Өsimdiktin tamyrynda zhәne zher үstindegi bolimderinde efir majlary azoron pinen evgenol bornilacetat tanin kojmalzhyn zattar shajyrlar azarin degen alkoloid fenolkarbon kyshkyldary flavonoidtar krahmal zhәne glikozidter bar Emdik kasieti zhәne koldanysy Dәrilik maksat үshin tajtuyaktyn zher үstindegi boligin zhәne tamyryn zhinajdy Halyk medicinasynda nesep ajdajtyn kakyryk tүsiretin dәri retinde koldanylady Sonymen katar askazan zhәne zhүrek kyzmetin rettejtin kabynuga karsy әser etetin kustyratyn zhәne osygan bajlanysty askyngan maskүnemdikke shipa bolatyn kasietteri bar Әjelderdin etekkirin kalypka keltiru үshin de koldanylady Bauyr askazan ishek aurularyna karsy zhәne sary auruga ushyragan kisilerdin denesi sargajganda da em үshin koldanylady Shemen auruynda nesep zhүrgizu arkyly isikti kajtaru үshin pajdalanylady Tajtuyaktyn tamyrynan azar efir majyn alady Ony parfyumeriyada kop koldanady Saktyk sharasyTamyry uly sondyktan dәri zhasaganda osimdiktin dәrilik molsherin durys alyp ukyptylykpen kadagalau kerek Dәrigerdin bakylauynsyz osimdikpen emdeluge bolmajdy DerekkozderҚazakstannyn dәrilik osimdikteri Iskendirov Әbish Almaty Қazakstan 1982 188 bet