Сына жазуы, шумер жазуы – б.з.б. 4 – 3-мыңжылдықтарда Алдыңғы Азияда кең тараған көне жазу түрі. Сына тәріздес сызықшалардың үйлесімді жиынтығы болып табылатын мұндай жазуларды шумерлер, аккадтықтар, эламдықтар, хурриттер қолданған. Шумерлердің 4-мыңжылдықтың 1-жартысынан 3-мыңжылдықтың басына дейін Тигр мен Евфрат өзендері бойын мекендеген тайпалар екені туралы деректер осы сына жазбаларында сақталған.
Сына жазуының нақты пайда болу мерзімі белгісіз, шамамен б.з.б. 4-мыңжылдықта қолданыста болған. Сына жазуы парсы жерінен және Месопотамия өңірінен табылған, олардың таңбалары бір-біріне өте ұқсас. Зерттеушілердің пікірінше, алғаш бұл жазу сына тәрізді болмаған, таңбаларда түрлі деректі, дерексіз бейнелер салынған. Алғаш 1621 ж. Италия саяхатшысы сына жазуын зерттесе, 1684 ж. көне парсы жазуының көшірмелерін жариялап, сына жазуы атауын алғаш ғылыми айналымға енгізді. Сондай-ақ дат ғалымы К.Нибур Персопольдағы жазуларды (1765 ж.), Г.Роулинсон мен Э.Хинкс парсы жеріндегі жазуларды қағазға түсірген. Парсы жерінен табылған сына жазуын Г.Гротефенд зерттеді, ол сөздердің көне парсы тіліндегі айтылуын ескере отырып, олардың айтылуы мен жазылуын салыстырды. Көне парсы жазулары қазіргі Шираз қаласына жақын маңдағы Дариуш (Дария) пен Хашуариш (Ксеркс) сарайлары қалдықтарын аршу кезінде түсіріліп алынған.
Сына жазуында жазылған әр түрлі құжаттар, сөздіктер және ғыл. еңбектер, мәтіндер сақталған. Сына жазуы түсірілген ескерткіштер призма, цилиндр, конус тәріздес әр түрлі формалы саз тақтайшалардан тұрады. Сына жазуылары бір жағынан, адамзат басынан кешкен көне тарихты танытатын зор білім қазынасы болса, екінші жағынан, оның бүгінгі кезде көп елдердің мәдениетіне, соның ішінде қазақтың ұлттық мәдениетіне тигізген ықпалы орасан зор.
Әдебиет:
- Дирингер Д., Алфавит, М., 1963;
- Әміров Р., Әмірова Ж., Көне жазба ескерткіштер, А., 1995.
Дереккөздер
- ”Қазақ энциклопедиясы”, 8 том
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Syna zhazuy shumer zhazuy b z b 4 3 mynzhyldyktarda Aldyngy Aziyada ken taragan kone zhazu tүri Syna tәrizdes syzykshalardyn үjlesimdi zhiyntygy bolyp tabylatyn mundaj zhazulardy shumerler akkadtyktar elamdyktar hurritter koldangan Shumerlerdin 4 mynzhyldyktyn 1 zhartysynan 3 mynzhyldyktyn basyna dejin Tigr men Evfrat ozenderi bojyn mekendegen tajpalar ekeni turaly derekter osy syna zhazbalarynda saktalgan Tuppum taktajshalardagy zhazu sham 2600 b d b Syna zhazuynyn nakty pajda bolu merzimi belgisiz shamamen b z b 4 mynzhyldykta koldanysta bolgan Syna zhazuy parsy zherinen zhәne Mesopotamiya onirinen tabylgan olardyn tanbalary bir birine ote uksas Zertteushilerdin pikirinshe algash bul zhazu syna tәrizdi bolmagan tanbalarda tүrli derekti dereksiz bejneler salyngan Algash 1621 zh Italiya sayahatshysy syna zhazuyn zerttese 1684 zh kone parsy zhazuynyn koshirmelerin zhariyalap syna zhazuy atauyn algash gylymi ajnalymga engizdi Sondaj ak dat galymy K Nibur Persopoldagy zhazulardy 1765 zh G Roulinson men E Hinks parsy zherindegi zhazulardy kagazga tүsirgen Parsy zherinen tabylgan syna zhazuyn G Grotefend zerttedi ol sozderdin kone parsy tilindegi ajtyluyn eskere otyryp olardyn ajtyluy men zhazyluyn salystyrdy Kone parsy zhazulary kazirgi Shiraz kalasyna zhakyn mandagy Dariush Dariya pen Hashuarish Kserks sarajlary kaldyktaryn arshu kezinde tүsirilip alyngan Syna zhazuynda zhazylgan әr tүrli kuzhattar sozdikter zhәne gyl enbekter mәtinder saktalgan Syna zhazuy tүsirilgen eskertkishter prizma cilindr konus tәrizdes әr tүrli formaly saz taktajshalardan turady Syna zhazuylary bir zhagynan adamzat basynan keshken kone tarihty tanytatyn zor bilim kazynasy bolsa ekinshi zhagynan onyn bүgingi kezde kop elderdin mәdenietine sonyn ishinde kazaktyn ulttyk mәdenietine tigizgen ykpaly orasan zor Әdebiet Diringer D Alfavit M 1963 Әmirov R Әmirova Zh Kone zhazba eskertkishter A 1995 Derekkozder Қazak enciklopediyasy 8 tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet