Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жалпыға сайлау құқығы мемлекеттің барлық ересек азаматтарына, адамның молшылыққа, жалақына, жынысқа, әлеуметтік статусына, нәсілге, ұлтқа қарамас берілетін сайлауға құқығы.
Сайлау және сайлану құқығы Қазақстан Республикасы азаматының ең басты саяси құқығы (ҚР Конституциясы. 33-бап). Сайлауға қатысу әркімнің ерік білдіру бостандығы болып табылады. Сонымен қатар сайлауға қатысу кез келген азаматтың азаматтық борышы. Әрбір мемлекет сайлауға азаматтардың басым көпшілігінің қатысуына жағдай туғызады. Сайлауға қатысу — азаматтардың бейкам бақылаушы емес, өз елі үшін жаны ауыратындығының көрсеткіші. Бейкамдык пен қатыспаушылық жағымсыз құбылыстарға жол ашады. Сайлаушылардың сайлауга келмеуі абсентеизм деп аталады.
Сайлау тарихы
Барлық уақытта сайлау ерікті болған жоқ. Ежелгі дәуір және орта ғасырларда көптеген шектеулер болған. Сол кезеңдерде сайлауға тек ақсүйектер қатысты, кедей адамдар, әйелдер мен құлдар сайлаудан шеттетілді.
Жаңа заманда сайлауға барлық азаматтар қатыстырылады, бірақ мүліктік, жасына, біліміне, жынысына және т.б. ценз — шектеулер енгізілген болатын. Сайлау құқығы — мемлекеттік органдардың сайлауын өткізудің тәртібін реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы. Қазақстан Республикасында Президент, Парламент және республика мәслихаттарының депутаттары, жергілікті басқару органдарының мүшелері сайланып қойылады. Біздің еліміздегі сайлау Конституция ережелері мен "Қазақстан Республикасының сайлауы туралы" Конституциялық заңына негізделінген.
Сайлау әділеттілігі
Сайлау еркіндігі кез келген азаматтың сайлауға қатысуға құқығы бар екендігін, сонымен қатар өзінің көзқарастарына қатыссыз адал да әділетті күресте сайлануға нақты мүмкіндіктерге иеленуі дегенді білдіреді. Сайлау әділеттілігінің өлшемдері: бәсекелестік, мерзімділік, өкілеттілік және нәтижелілік болып табылады:
- Бәсекелестік — сайлауға оппозициялардың, сонымен қатар бірнеше қатысу мүмкіндігі.
- Оппозиция дегеніміз — көпшіліктің немесе билік жүргізіп отырғандардың пікіріне мүлде карсы пікірлі адамдардың тобы немесе партия.
- Сайлаудың мерзімділігі — белгілі бір уақыт өткеннен кейін сайлаудың кайта өткізілуі.
- Өкілеттілігі — мемлекеттік органдардың құрамына ұлттық, діни, нәсілдік белгілері әр түрлі халықтың азшылығының енгізілуі.
- Нәтижелілігі — сайлаудың нәтижесінде жеңіске жеткен адамдардын Конституцияға негізделген нақты билігін жүзеге асыра алу мүмкіндігі.
Әрбір дауыстың маңыздылығы мен рөлі
Сайлауда әркімнің даусы ерекше маңызды. Кез келген адам өзінің бүгінгі күнгі нақты өмірі арқылы болашаққа ыкпал етеді. Болашақ кез келген адамның бүгінгі жасаган таңдауы арқылы айқындалады. Адамдардың дауыстары жинақталады, ал басым көпшіліктің дауысын иеленген кандидат немесе саяси партия елдің болашақтағы дамуын айқындайды. Сайлаудың маңыздылығы және сайлаудағы әрбір дауыстың маңыздылығы да, міне, осында. Демократиялық қоғамның кез келген саналы азаматы өзінің белсенді сайлау құқығын тек қана құқығы ретінде емес, міндетім деп қабылдауы қажет. Кімді сайлау керектігін айқындау үшін саяси сауатты болуы керек, айналамызда болып жатқан оқиғалардан, саяси партиялардың және олардың жетекшілерінің іс-әрекеттерінен, көзқарастарынан хабардар болу керек.
Сайлау еркіндігінің кепілдіктері
Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының, көсіпорындар мен ұйымдардың, олардың лауазымды адамдарының сайлау туралы зандарды бұзатын шешімдері мен іс-әрекетеріне сотқа шағымдануға болады. Азаматтарды сайлауға қатысуға немесе қатыспауға мәжбүрлеу заңсыз әрекет болып табылады. Азаматтардың сайлауда өз еркін білдіруі ықтиярлы түрде жүзеге асады. Сайлаушы өзінің ішкі сенімі мен таңдауына сүйене отырып, дауыс береді. Егер сайлауды өткізу барысында заңды бұзушылық байқалса, сайлау жарамсыз болып танылуы мүмкін.
Кандидаттар қызметінің сайлау науқаны барысындағы кепілдіктері
Президенттікке, Парламент депутаттығына кандидаттар тіркелген күннен бастап, сайлау корытындысы жарияланғанға дейін жұмыстан, әскери қызметтен және әскери жиындардан босатылуға құқылы. Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы заң кандидатқа сайлау уақытында еңбек қызметін орындамауды міндеттемейді. Заң кандидатқа уақытын қалай пайдаланатындығын өзі айқындауына мүмкіндік береді. Заңның демократиялылығының мәні де осында. Кандидаттардың сайлауға қатыскан уақыты тіркелген күнге дейін оның жұмыс істеген мамандығы бойынша еңбек өтіліне есептеледі. Кандидаттарды олар тіркелген күннен бастап және сайлау қорытындылары жарияланғанға дейін өздерінің келісімінсіз жұмысынан босатуға, басқа жұмысқа немесе лауазымға ауыстыруға, сондай-ақ іссапарға жіберуге немесе әскери жиындарға шакыруға болмайды. Президенттікке, Парламент депутатығына кандидаттарды олар тіркелген күннен бастап және сайлау корытындылары жарияланғанға дейін, сондай-ақ оларды Президент, Парламент депутаттары ретінде тіркелгенге дейін:*түтқынға алуға;
- еріксіз әкетуге;
- оларға сот тәртібімен өкіметтілік жазаларын колдануға;
- қылмыстық жауапкершілікке тартуға;
- Орталық сайлау комиссиясының келісімінсіз (тікелей қылмыс үстінде ұсталуы немесе ауыр қылмыс жасауы сәтіндегі тұткындаулардан басқа реттерде) ұстауға жол берілмейді.
Мемлекеттік органдардың сайлау бостандығын қамтамасыз ету жөніндегі қызметі
Соттар, прокуратура, , сондай-ақ сайлау комиссиясы дауыс беру күні, оның ішінде демалыс күндері де өз жұмыстарын ұйымдастырады. Олар азаматтардың шағымдарын қабылдау мен қарауды қамтамасыз етеді. Азаматтардың және ұйымдардың сайлау заңнамаларын бұзу туралы шағымдары сайлау комиссияларында шағым келіп түскен күннен бастап бес күн аралығында қарастырылады. Сайлау комиссиясы мен оның мүшелерінің шешімдеріне және әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымдану жоғары тұрған комиссияда шағым келіп түскен күннен бастап үш күн аралығында қаралады.
Қазақстан Республикасы сайлау құқығының қағидаттары
Қазақстан Республикасы сайлау құқығының қағидаттары дегеніміз сайлау құқығы нормалары мен институттары негізінде алынган жетекші ережелер мен талаптар. Бұл қағидаттарды сайлау процесінің барлық қатысушылары (сайлаушылар, сайлау комиссиясы, кандидаттар, т.б.) басшылыққа алуга тиіс. Бұл жетекші идеялар ҚР-ның Конституциясында бекітілген. Оларға: •жалпыға бірдей сайлау құқығы; •тең сайлау құқығы; •төте сайлау құкығы; •жанама сайлау құкығы; •жасырын дауыс беру кағидаттары жатады. Аталған кағидаттарды толығырақ қарастырайық.
Жалпыға бірдей сайлау құқығы
Жалпыга бірдей сайлау құқығы — республиканың он сегіз жасқа толған азаматтары тегіне, әлеуметтік, лауазымының және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, діни көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген өзге жағдаяттарына қарамастан сайлауға дауыс беруге қатысуға, Президент, Парламент немесе мәслихат депутаты, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшесі ретінде сайлануға құқылы дегенді білдіреді. Жалпыға бірдей сайлау құқығының екі түрі ерекшеленген: •белсенді сайлау құқығы — бұл он сегіз жасқа толған Қазақстан Республикасы азаматының сайлауда дауыс беруге қатысу құқығы; •бәсең сайлау құқығы — Қазақстан Республикасы азаматтарының ҚР-ның Президенті, Парламенті, мәслихат депутаты немесе жергілікті өзін-өзі басқару органына мүше болып сайлану құкығы. Бәсең сайлау кұқығы белгілі бір құқықтық шектеулермен байланысты туындайды. ҚР-ның Президентігіне кандидат тумысынан республика азаматы болуы, 40 жасқа толуы, мемлекеттік тілді еркін меңгерген әрі Қазақстанда кемінде он бес жыл бойы тұратын республика азаматы болуы тиіс. Парламент Сенаты мен Мәжілісінің депутаты Конституцияда көрсетілгендей 30 және 25 жасқа толуы тиіс. Дегенмен Конституцияда бірқатар шектеулер де қарастырылған. Қазақстан Республикасы Конституциясының 33-бабына сәйкес: сот іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған азаматтардың сайлауға және сайлануға, республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ. Бұл өзінің жүйке ауруы мен акыл-есінің кемдігіне байланысты, өзінің азаматтық кұкықтарын толық жүзеге асыра алмайтын немесе азаматтық міндеттерін атқара алмайтын азаматтардың сайлау құқығы шектеледі дегенді білдіреді. Сонымен қатар сот үкімі бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға кұкығы жок. Тұтқындау орындарында отырған тұлғаларға, егер соттың айыптау үкімі шығарылмаса сайлау құкығында шектеуге жол берілмейді. "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Заңда мен сайлау учаскелерін құру, аталған орындарда отырған адамдардың тізімін жасау тәртібі бекітілген. Теңсайлау құқығы — сайлаушылар сайлауға тең негізде қатысады дегенді білдіреді. Өрі олардың өркайсысының бір сайлау бюллетеніне сай дауысы болады. Сайлау бюллетені тұлғаның жеке басын куәландыратын кұжаттары, төл құжаты арқылы беріледі. Кандидаттар өзінің сайлау құкығын жүзеге асыруда тең күкыктар иеленеді.
Тең сайлау құқығы
Тең сайлау құқығы: •Қазақстан Республикасының барлық азаматтарына олардың тұратын мекен-жайы орнына қатыссыз, соның ішінде елімізден тысқары жердегілерге; •сайлаушылардың саны, шамамен бірдей сайлау округтерін құру арқылы; •сайлауімимы сайлау учаскесіндегі бір гшш сайлаушылар тізіміне қосу арқылы; •тең сайлау құқығы талаптарын екі немесе одан да коп рет, тіпті басқа сайлаушы үшін де дауыс беру арқылы бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік тағайындау арқылы қамтамасыз етіледі.
Жанама сайлау құқығы
Жанама сайлау құқығы—Парламент Сенатының депутаттарын сайлауға таңдаушылар мәслихат депутаты болып табылатын республика азаматы қатысады дегенді білдіреді. Аталған сайлауда халықтың еркіндігі жанама жолмен тікелей сайлау құқығы арқылы сайланған мәслихат депутаттарының, яғни таңдаушылардың дауыс беруі арқылы көрініс табады. Әрбір таңдаушы бір дауысқа ие болады.
Жасырын дауыс беру
Жасырын дауыс беру — сайлауда сайлаушылардың еркін білдіруіне қандай да бір бақылау жасау мүмкіндігіне жол берілмейді. Жасырын дауыс беру:
•әрбір сайлаушының жеке өзі дауыс беруі, дауыс беру құқығын басқа тұлғаға беруге жол бермеу арқылы; •басқа тұлға үшін дауыс беруге жол бермеу; •дауыс беруге арналған бюллетеньдер сайлаушыларға сайлаушылар тізімдері арқылы сайлаушының жеке басын куәландыратын құжатты көрсетуі бойынша; •сайлау бюллетені сайлаушының жасырын дауыс беру кабинасында жеке толтырылуы арқылы жүзеге асады. Сайлау бюллетенінде дауыс берушінің жеке басын айқындауға мүмкіндік беретін белгілер салуға болмайды. Заңда дауыс берудің жасырын тәртібін бұзған лауазымды тұлғалар мен оған кінәлілерге жауапкершілік көзделген.
Дереккөздер
- “ Құқықтану: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған окулық /А. Ибраева, Г. Өлібаева, Қ. Айтхожин. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-638-5
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhalpyga sajlau kukygy memlekettin barlyk eresek azamattaryna adamnyn molshylykka zhalakyna zhynyska әleumettik statusyna nәsilge ultka karamas beriletin sajlauga kukygy solda men onda Әjelderge dauys beru taktajshany ustap tur Sajlau zhәne sajlanu kukygy Қazakstan Respublikasy azamatynyn en basty sayasi kukygy ҚR Konstituciyasy 33 bap Sajlauga katysu әrkimnin erik bildiru bostandygy bolyp tabylady Sonymen katar sajlauga katysu kez kelgen azamattyn azamattyk boryshy Әrbir memleket sajlauga azamattardyn basym kopshiliginin katysuyna zhagdaj tugyzady Sajlauga katysu azamattardyn bejkam bakylaushy emes oz eli үshin zhany auyratyndygynyn korsetkishi Bejkamdyk pen katyspaushylyk zhagymsyz kubylystarga zhol ashady Sajlaushylardyn sajlauga kelmeui absenteizm dep atalady Sajlau tarihyBarlyk uakytta sajlau erikti bolgan zhok Ezhelgi dәuir zhәne orta gasyrlarda koptegen shekteuler bolgan Sol kezenderde sajlauga tek aksүjekter katysty kedej adamdar әjelder men kuldar sajlaudan shettetildi Zhana zamanda sajlauga barlyk azamattar katystyrylady birak mүliktik zhasyna bilimine zhynysyna zhәne t b cenz shekteuler engizilgen bolatyn Sajlau kukygy memlekettik organdardyn sajlauyn otkizudin tәrtibin rettejtin kukyktyk normalardyn zhiyntygy Қazakstan Respublikasynda Prezident Parlament zhәne respublika mәslihattarynyn deputattary zhergilikti baskaru organdarynyn mүsheleri sajlanyp kojylady Bizdin elimizdegi sajlau Konstituciya erezheleri men Қazakstan Respublikasynyn sajlauy turaly Konstituciyalyk zanyna negizdelingen Sajlau әdilettiligiSajlau erkindigi kez kelgen azamattyn sajlauga katysuga kukygy bar ekendigin sonymen katar ozinin kozkarastaryna katyssyz adal da әdiletti kүreste sajlanuga nakty mүmkindikterge ielenui degendi bildiredi Sajlau әdilettiliginin olshemderi bәsekelestik merzimdilik okilettilik zhәne nәtizhelilik bolyp tabylady Bәsekelestik sajlauga oppoziciyalardyn sonymen katar birneshe katysu mүmkindigi Oppoziciya degenimiz kopshiliktin nemese bilik zhүrgizip otyrgandardyn pikirine mүlde karsy pikirli adamdardyn toby nemese partiya Sajlaudyn merzimdiligi belgili bir uakyt otkennen kejin sajlaudyn kajta otkizilui Өkilettiligi memlekettik organdardyn kuramyna ulttyk dini nәsildik belgileri әr tүrli halyktyn azshylygynyn engizilui Nәtizheliligi sajlaudyn nәtizhesinde zheniske zhetken adamdardyn Konstituciyaga negizdelgen nakty biligin zhүzege asyra alu mүmkindigi Әrbir dauystyn manyzdylygy men roliSajlauda әrkimnin dausy erekshe manyzdy Kez kelgen adam ozinin bүgingi kүngi nakty omiri arkyly bolashakka ykpal etedi Bolashak kez kelgen adamnyn bүgingi zhasagan tandauy arkyly ajkyndalady Adamdardyn dauystary zhinaktalady al basym kopshiliktin dauysyn ielengen kandidat nemese sayasi partiya eldin bolashaktagy damuyn ajkyndajdy Sajlaudyn manyzdylygy zhәne sajlaudagy әrbir dauystyn manyzdylygy da mine osynda Demokratiyalyk kogamnyn kez kelgen sanaly azamaty ozinin belsendi sajlau kukygyn tek kana kukygy retinde emes mindetim dep kabyldauy kazhet Kimdi sajlau kerektigin ajkyndau үshin sayasi sauatty boluy kerek ajnalamyzda bolyp zhatkan okigalardan sayasi partiyalardyn zhәne olardyn zhetekshilerinin is әreketterinen kozkarastarynan habardar bolu kerek Sajlau erkindiginin kepildikteriZhergilikti memlekettik baskaru zhәne ozin ozi baskaru organdarynyn kosiporyndar men ujymdardyn olardyn lauazymdy adamdarynyn sajlau turaly zandardy buzatyn sheshimderi men is әreketerine sotka shagymdanuga bolady Azamattardy sajlauga katysuga nemese katyspauga mәzhbүrleu zansyz әreket bolyp tabylady Azamattardyn sajlauda oz erkin bildirui yktiyarly tүrde zhүzege asady Sajlaushy ozinin ishki senimi men tandauyna sүjene otyryp dauys beredi Eger sajlaudy otkizu barysynda zandy buzushylyk bajkalsa sajlau zharamsyz bolyp tanyluy mүmkin Kandidattar kyzmetinin sajlau naukany barysyndagy kepildikteriPrezidenttikke Parlament deputattygyna kandidattar tirkelgen kүnnen bastap sajlau korytyndysy zhariyalanganga dejin zhumystan әskeri kyzmetten zhәne әskeri zhiyndardan bosatyluga kukyly Қazakstan Respublikasyndagy sajlau turaly zan kandidatka sajlau uakytynda enbek kyzmetin oryndamaudy mindettemejdi Zan kandidatka uakytyn kalaj pajdalanatyndygyn ozi ajkyndauyna mүmkindik beredi Zannyn demokratiyalylygynyn mәni de osynda Kandidattardyn sajlauga katyskan uakyty tirkelgen kүnge dejin onyn zhumys istegen mamandygy bojynsha enbek otiline esepteledi Kandidattardy olar tirkelgen kүnnen bastap zhәne sajlau korytyndylary zhariyalanganga dejin ozderinin kelisiminsiz zhumysynan bosatuga baska zhumyska nemese lauazymga auystyruga sondaj ak issaparga zhiberuge nemese әskeri zhiyndarga shakyruga bolmajdy Prezidenttikke Parlament deputatygyna kandidattardy olar tirkelgen kүnnen bastap zhәne sajlau korytyndylary zhariyalanganga dejin sondaj ak olardy Prezident Parlament deputattary retinde tirkelgenge dejin tүtkynga aluga eriksiz әketuge olarga sot tәrtibimen okimettilik zhazalaryn koldanuga kylmystyk zhauapkershilikke tartuga Ortalyk sajlau komissiyasynyn kelisiminsiz tikelej kylmys үstinde ustaluy nemese auyr kylmys zhasauy sәtindegi tutkyndaulardan baska retterde ustauga zhol berilmejdi Memlekettik organdardyn sajlau bostandygyn kamtamasyz etu zhonindegi kyzmetiSottar prokuratura sondaj ak sajlau komissiyasy dauys beru kүni onyn ishinde demalys kүnderi de oz zhumystaryn ujymdastyrady Olar azamattardyn shagymdaryn kabyldau men karaudy kamtamasyz etedi Azamattardyn zhәne ujymdardyn sajlau zannamalaryn buzu turaly shagymdary sajlau komissiyalarynda shagym kelip tүsken kүnnen bastap bes kүn aralygynda karastyrylady Sajlau komissiyasy men onyn mүshelerinin sheshimderine zhәne әreketine әreketsizdigine shagymdanu zhogary turgan komissiyada shagym kelip tүsken kүnnen bastap үsh kүn aralygynda karalady Қazakstan Respublikasy sajlau kukygynyn kagidattaryҚazakstan Respublikasy sajlau kukygynyn kagidattary degenimiz sajlau kukygy normalary men instituttary negizinde alyngan zhetekshi erezheler men talaptar Bul kagidattardy sajlau procesinin barlyk katysushylary sajlaushylar sajlau komissiyasy kandidattar t b basshylykka aluga tiis Bul zhetekshi ideyalar ҚR nyn Konstituciyasynda bekitilgen Olarga zhalpyga birdej sajlau kukygy ten sajlau kukygy tote sajlau kukygy zhanama sajlau kukygy zhasyryn dauys beru kagidattary zhatady Atalgan kagidattardy tolygyrak karastyrajyk Zhalpyga birdej sajlau kukygy Zhalpyga birdej sajlau kukygy respublikanyn on segiz zhaska tolgan azamattary tegine әleumettik lauazymynyn zhәne mүliktik zhagdajyna zhynysyna nәsiline ultyna tiline dini kozkarasyna nanymyna turgylykty zherine nemese kez kelgen ozge zhagdayattaryna karamastan sajlauga dauys beruge katysuga Prezident Parlament nemese mәslihat deputaty zhergilikti ozin ozi baskaru organdarynyn mүshesi retinde sajlanuga kukyly degendi bildiredi Zhalpyga birdej sajlau kukygynyn eki tүri erekshelengen belsendi sajlau kukygy bul on segiz zhaska tolgan Қazakstan Respublikasy azamatynyn sajlauda dauys beruge katysu kukygy bәsen sajlau kukygy Қazakstan Respublikasy azamattarynyn ҚR nyn Prezidenti Parlamenti mәslihat deputaty nemese zhergilikti ozin ozi baskaru organyna mүshe bolyp sajlanu kukygy Bәsen sajlau kukygy belgili bir kukyktyk shekteulermen bajlanysty tuyndajdy ҚR nyn Prezidentigine kandidat tumysynan respublika azamaty boluy 40 zhaska toluy memlekettik tildi erkin mengergen әri Қazakstanda keminde on bes zhyl bojy turatyn respublika azamaty boluy tiis Parlament Senaty men Mәzhilisinin deputaty Konstituciyada korsetilgendej 30 zhәne 25 zhaska toluy tiis Degenmen Konstituciyada birkatar shekteuler de karastyrylgan Қazakstan Respublikasy Konstituciyasynyn 33 babyna sәjkes sot is әreketke kabiletsiz dep tanygan azamattardyn sajlauga zhәne sajlanuga respublikalyk referendumga katysuga kukygy zhok Bul ozinin zhүjke auruy men akyl esinin kemdigine bajlanysty ozinin azamattyk kukyktaryn tolyk zhүzege asyra almajtyn nemese azamattyk mindetterin atkara almajtyn azamattardyn sajlau kukygy shekteledi degendi bildiredi Sonymen katar sot үkimi bojynsha bas bostandygynan ajyru oryndarynda otyrgan azamattardyn sajlauga zhәne sajlanuga kukygy zhok Tutkyndau oryndarynda otyrgan tulgalarga eger sottyn ajyptau үkimi shygarylmasa sajlau kukygynda shekteuge zhol berilmejdi Қazakstan Respublikasyndagy sajlau turaly Zanda men sajlau uchaskelerin kuru atalgan oryndarda otyrgan adamdardyn tizimin zhasau tәrtibi bekitilgen Tensajlau kukygy sajlaushylar sajlauga ten negizde katysady degendi bildiredi Өri olardyn orkajsysynyn bir sajlau byulletenine saj dauysy bolady Sajlau byulleteni tulganyn zheke basyn kuәlandyratyn kuzhattary tol kuzhaty arkyly beriledi Kandidattar ozinin sajlau kukygyn zhүzege asyruda ten kүkyktar ielenedi Ten sajlau kukygy Ten sajlau kukygy Қazakstan Respublikasynyn barlyk azamattaryna olardyn turatyn meken zhajy ornyna katyssyz sonyn ishinde elimizden tyskary zherdegilerge sajlaushylardyn sany shamamen birdej sajlau okrugterin kuru arkyly sajlauimimy sajlau uchaskesindegi bir gshsh sajlaushylar tizimine kosu arkyly ten sajlau kukygy talaptaryn eki nemese odan da kop ret tipti baska sajlaushy үshin de dauys beru arkyly buzgany үshin әkimshilik zhauapkershilik tagajyndau arkyly kamtamasyz etiledi Zhanama sajlau kukygy Zhanama sajlau kukygy Parlament Senatynyn deputattaryn sajlauga tandaushylar mәslihat deputaty bolyp tabylatyn respublika azamaty katysady degendi bildiredi Atalgan sajlauda halyktyn erkindigi zhanama zholmen tikelej sajlau kukygy arkyly sajlangan mәslihat deputattarynyn yagni tandaushylardyn dauys berui arkyly korinis tabady Әrbir tandaushy bir dauyska ie bolady Zhasyryn dauys beru Zhasyryn dauys beru sajlauda sajlaushylardyn erkin bildiruine kandaj da bir bakylau zhasau mүmkindigine zhol berilmejdi Zhasyryn dauys beru әrbir sajlaushynyn zheke ozi dauys berui dauys beru kukygyn baska tulgaga beruge zhol bermeu arkyly baska tulga үshin dauys beruge zhol bermeu dauys beruge arnalgan byulletender sajlaushylarga sajlaushylar tizimderi arkyly sajlaushynyn zheke basyn kuәlandyratyn kuzhatty korsetui bojynsha sajlau byulleteni sajlaushynyn zhasyryn dauys beru kabinasynda zheke toltyryluy arkyly zhүzege asady Sajlau byulleteninde dauys berushinin zheke basyn ajkyndauga mүmkindik beretin belgiler saluga bolmajdy Zanda dauys berudin zhasyryn tәrtibin buzgan lauazymdy tulgalar men ogan kinәlilerge zhauapkershilik kozdelgen Derekkozder Қukyktanu Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 10 synybyna arnalgan okulyk A Ibraeva G Өlibaeva Қ Ajthozhin Almaty Mektep baspasy 2006 ISBN 9965 33 638 5Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet