Рига бітім шарты – РКФСР, УССР және Польша аралында соғысты тоқтату, екі жақтың қарым-қатынасын қалыпқа келтіру туралы 1921 ж. 18 наурызда жасалған шарт.
Тарихы
Польша реакцияшыл топтары мен Антанта империалистері бастаған 1920 ж. совет-поляк соғысы барысында РКФСР бейбіт бітімге келу жөнінде бірнеше рет ұсыныс жасады. Алайда Антантаның арандатуымен Польша үкіметі уақыт ұту мақсатымен келіс сөз жүргізу үшін қисынға келмейтін шарттар ұсынды. 1920 ж. 25 сәуірде поляк әскерлері тағы да шабуылды үдете түсті. Бірақ қызыл Армия қарсы шабуылға шықты. Англияның сыртқы істер министрі Керзон уақытша басып алған Ресей жерін өз пайдасына шешу мақсатымен Антанта державалары өкілдерінің атынан нота жолдады. Кеңес үкіметі 12 шілдеде бұл нотаға келіспей, тек Польшамен ғана бітім шартын жасасатындығын білдірді. , тамызда Англия Қызыл Армияның алға жылжу шабылуын тоқтадуды талап етті. 1920 ж. 12 қазанда Ригада бейбіт келісімнің алғашқы шарттары жасалды. 18 қазанда соғыс тоқтатылды. 5 ай келіс сөзден соң Рига бітім шартына қол қойылды. Онда Польшаға Украина мен Белоруссияның батыс аймақтары берілді. ЕКі жақ бір-бірінің ішкі істеріне қол сұқпауға, бір-біріне қарсы арандатушы ұйымдар мен топтар құрмауға келісті. Польша өз еліндегі орыстарға, украиндықтар мен белорустарға ұлттық мәдениетін, тілін дамытуға, дінін сақтауға толық құқық беруге міндеттенді. РКФСР мен Украина жеріндегі поляктарға да сондай құқық сақталатын болды. Соғысқа байланысты болған шығындарды өндіріп алудан екі жақ та бас тартты. Саяси тұтқындарды. Босатып, азаматтардың еліне қайтуына мүмкіндік берілді. Шартта экономикалық, құқықтық мәселелерді ретке келтіретін ұсыныстар да жасалды.
Дереккөздер
- Қазақ Совет энциклопедиясы: Алматы,1976ж. 483 б.
- КСРО Сыртқы саясатының құжаттары, т.3, М., 1959ж.;
- Рига бітім шарты 1921-1924: Ольшанский Г.Н.,, М. 1974.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Riga bitim sharty RKFSR USSR zhәne Polsha aralynda sogysty toktatu eki zhaktyn karym katynasyn kalypka keltiru turaly 1921 zh 18 nauryzda zhasalgan shart TarihyPolsha delegaciyasy Polsha reakciyashyl toptary men Antanta imperialisteri bastagan 1920 zh sovet polyak sogysy barysynda RKFSR bejbit bitimge kelu zhoninde birneshe ret usynys zhasady Alajda Antantanyn arandatuymen Polsha үkimeti uakyt utu maksatymen kelis soz zhүrgizu үshin kisynga kelmejtin sharttar usyndy 1920 zh 25 sәuirde polyak әskerleri tagy da shabuyldy үdete tүsti Birak kyzyl Armiya karsy shabuylga shykty Angliyanyn syrtky ister ministri Kerzon uakytsha basyp algan Resej zherin oz pajdasyna sheshu maksatymen Antanta derzhavalary okilderinin atynan nota zholdady Kenes үkimeti 12 shildede bul notaga kelispej tek Polshamen gana bitim shartyn zhasasatyndygyn bildirdi tamyzda Angliya Қyzyl Armiyanyn alga zhylzhu shabyluyn toktadudy talap etti 1920 zh 12 kazanda Rigada bejbit kelisimnin algashky sharttary zhasaldy 18 kazanda sogys toktatyldy 5 aj kelis sozden son Riga bitim shartyna kol kojyldy Onda Polshaga Ukraina men Belorussiyanyn batys ajmaktary berildi EKi zhak bir birinin ishki isterine kol sukpauga bir birine karsy arandatushy ujymdar men toptar kurmauga kelisti Polsha oz elindegi orystarga ukraindyktar men belorustarga ulttyk mәdenietin tilin damytuga dinin saktauga tolyk kukyk beruge mindettendi RKFSR men Ukraina zherindegi polyaktarga da sondaj kukyk saktalatyn boldy Sogyska bajlanysty bolgan shygyndardy ondirip aludan eki zhak ta bas tartty Sayasi tutkyndardy Bosatyp azamattardyn eline kajtuyna mүmkindik berildi Shartta ekonomikalyk kukyktyk mәselelerdi retke keltiretin usynystar da zhasaldy DerekkozderҚazak Sovet enciklopediyasy Almaty 1976zh 483 b KSRO Syrtky sayasatynyn kuzhattary t 3 M 1959zh Riga bitim sharty 1921 1924 Olshanskij G N M 1974