Рефлексия

Рефлексия (лат. reflexio - кейінге қаралу, назар аудару) - бұл дегеніміз субъектің өзіне және өзінің санасына назар аударуды, атап айтқанда, өзінің жеке белсенді өнімдеріне, және соның барлығына кішкене де болса қайта қарастыруды білдіреді. Атап айтқанда, - дәстүрлі мағынада, - өз сана мазмұны мен ерекшеліктеріне, соның ішіне тұлғалық құрылымдар кіреді (құндылықтар, мүдде, себепшілік), ойлау қабылеті, қабылдау/сіңдіру механизмдері, шешім қабылдау, эмоциялық жауап, мінез-құлық шаблондары және т.б..

Пьер Тейяр де Шарденнің айтуынша, рефлексия - ол дегеніміз адамдарды хайуандардан айыратын нәрсе, соның арқасында адам теқ қана белгісіз бір нәрсені біліп қоймай, сонымен қатар сол "білімін білуді" түсіндіреді.

Эрнст Кассирерудің айтуынша, рефлексияның мағынасы «барлық бөлінбеген ағындардың сенсорлық құбылыстарының ішіндегі кейбір тұрақты элементтерді бөлу қабілеті, оларды оқшаулап, сол элементтерге ажырамай көңіл бөлу»

Психологияда, рефлексияны карастыруда топ жаргандардың бірі А. Буземан (1925—1926 ж.). Осы кісінің тсүндіруі бойынша, рефлексия - «сыртқы әлеммен кез келген тәжірибені өзіне аудару».

Психологиялық зерттеулерде, рефлексияның мағынасы екіжақты талас көруде:

• негіздері зерттеуші мен зерттеу нәтижелерін түсіну тәсілі ретінде;

• субъектінің негізгі меншік ретінде, осыған сәйкес ол өз тиімділін тану және реттеу мүмкін болып отыр.

Әртүрлі философиялық жүйеде рефлексияның мазмұны бірдей емес. Лоқтың ойынша, түйсік сыртқы заттармен тікелей ұштасады, ал бақылау сананың ішкі іс-әрекеттеріне бағытталғанда рефлексия ерекше білімнің бастамасы болмақ. Лейбниц үшін, рефлексия - адамның жан дүниесіндегі өзгерістерге көңіл бөліп, елеушілік, Юмнің ұйғарымынша, идеялар - сырттан қабылдайтын әсерлерді рефлексиялау. Гегель үшін, рефлексия - екі түрлі нәрсенің мысалы, мен құбылыстың өзара бейнеленуі. <<Рефлекстеу>> термині сананы өз-өзіне үңілдіруді өз психикалық күйіне ой жүгіртушілікті сипаттайды

Дереккөздер

1. .Психология: Энциклопедиялық сөздік./Бас ред. Б.Ө. Жақып. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011