Мақсыр маралтамыры

Мақсыр маралтамыр (Rhaponticum carthamoides) - күрделігүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік.

Мәртебесі: саны қатты қысқарып бара жатқан түр. Алтай, Тарбағатай Жоңғар Алатауы (солтүстік сілемі) тауларында кездеседі. Қазақстан жерінен тыс Оңтүстік Сібір мен Монғолияда таралған. Үлкен тамырсабақты көпжылдық өсімдік (биіктігі 1м), көбіне субальпі шалғындарында, сиретілген ормандар мен орман алаңқайларында, сирек Альпі тундрасына дейін көтеріледі. Дәрілік шикізат ретінде жаппай тамырымен жинау әсерінен саны қысқарып отыр. Бүлінбеген тіршілік орталарында түр тығыздығы жоғары, бір шарша метр жерде 13, қалың өскен жерінде тіпті 70 өскінге дейін кездеседі. Соңғы жағдайда өнімі өте жоғары 1 га жерден жер асты бөлігі 17 тонна, жер үсті бөлігі 7 тоннаға жетеді. Мәдени түрде жақсы өседі, Қазақстан мен Ресейдің көптеген аймақтарында өсіріліп байқалған. Жаңа жиналған тұқымның өнімділігі 90 %, көшеттері екінші жылы гүлдейді. Риддер қаласында тәжірибе жүзінде өсіргенде, жасыл өсімдіктің түсімі 600 ц/га-дан жоғары болды. Өсімдіктің жасыл бөлігі мал үшін керемет азық, ал жер үсті бөлігінен дәрі алумен қатар, сергітетін сусындар дайындауға пайдаланады. Табиғи жағдайларда ерекше бақылау жасап, дайындауды реттеу керек. Марқакөл мен Батыс Алтай қорықтарында, сонымен қатар Қатонқарағай ұлттық паркінде қорғалады.

Дереккөздер

1. «Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы» Қызыл кітап беттерінен. А.А.Иващенко. Алматы 2006 жыл.