Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Махизм -
- тар мағынасында – Австрия физигі және философы Э. Махтың философиялық көзқарасының жиынтығы;
- кең мағынасында – 20 ғасырдың басында , Р. Авенариус (Швейцария) және олардың шәкірттерінің еңбектерінде, сондай-ақ К. Пирсон (Ұлыбритания) мен П. Дюгемнің (франция) еңбектерінде талданған философия мен ғылыми методологиясындағы субьективтік-идеалистік бағыт.
Кейбір сипаттары жағынан Махизмге А. Пуанкаре (Франция) мен В. Освальдтің философиялық көзқарастары бейім. Махизм – позитивизмнің бір түрі. Ресейде Махизмнің жақтаушылары марксизмді Махизммен «келістіруге» әрекеттенген В. , П. юшкевия, В. Базаров, А. Богданов т. б. болды. В. И. Лениннің атты классикалық еңбегінде Махизм жан-жақты сыналды.
Махизмнің негізгі теориялық қағидаларын Мах пен Авенариус бір мезгілде әрі бір-біріне тәуелсіз дерлік талдағанымен, Махизмнің кеңінен тарауы Махтың қызметімен байланысты. Мұның себебі оның еңбектері классикалық механизм физиканың дағдарысына тікелей жауап ретінде жарыққа шықты; Мах бұл дағдарыстың себебін түсіндірмек болып, онан шығудың программасын ұсынуға әрекет етті.
Махтың субьективтік-идеалистік ілімінің негізі оның ойды үнемдеу теориясы және ол ұсынған «таза суреттеме ғылымды» көксеуі болып саналады. «Егер ойды үнемдеу принципін шынында «дүние тану теориясының негізіне» алсақ, бұл принцип басқа ешнәрсеге емес, тек субьективтік-идеализмге апарып соғады. Тек мен және менің түйсіктерім бар деп ойлау «үнемдірек...». Мах жаратылыс тану ғылымының жаңа деректерін идеалистік тұрғыдан пайымдады, материя – себептілік т. б. ұғымдарды ғылымнан аластауға тырысты. Оның пікірінше, «заттар» ұғымы да, «Мен» ұғымы да элементтер (түйсіктер) жиынтығының шартты атаулары ғана. Ленин Махтың «элементтер» теориясының субьективтік-идеалистік мәнін әйгіледі. Махтың физикалық және психикалық дуализмді «жоққа шығаруын» кейінірек осы заманғы буржуазиялық философияның реалистік деп аталатын бағыттары, «бейтарап монизм» т. б. философиялық мектептер жақтап, дамыта түсті. В. И. Ленин Махизмді, оның «Осы заманғы жаратылыс тану философиясы» рөлін атқаруға дәмеленуін және материализм мен идеализм жөнінде философиядағы «партиядан тыс» бағыт ұстауға әрекеттенуін қатаң сынады.
Дереккөздер
- Қазақ энцеклопедиясы 7 том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mahizm tar magynasynda Avstriya fizigi zhәne filosofy E Mahtyn filosofiyalyk kozkarasynyn zhiyntygy ken magynasynda 20 gasyrdyn basynda R Avenarius Shvejcariya zhәne olardyn shәkirtterinin enbekterinde sondaj ak K Pirson Ұlybritaniya men P Dyugemnin franciya enbekterinde taldangan filosofiya men gylymi metodologiyasyndagy subektivtik idealistik bagyt Kejbir sipattary zhagynan Mahizmge A Puankare Franciya men V Osvaldtin filosofiyalyk kozkarastary bejim Mahizm pozitivizmnin bir tүri Resejde Mahizmnin zhaktaushylary marksizmdi Mahizmmen kelistiruge әrekettengen V P yushkeviya V Bazarov A Bogdanov t b boldy V I Leninnin atty klassikalyk enbeginde Mahizm zhan zhakty synaldy Mahizmnin negizgi teoriyalyk kagidalaryn Mah pen Avenarius bir mezgilde әri bir birine tәuelsiz derlik taldaganymen Mahizmnin keninen tarauy Mahtyn kyzmetimen bajlanysty Munyn sebebi onyn enbekteri klassikalyk mehanizm fizikanyn dagdarysyna tikelej zhauap retinde zharykka shykty Mah bul dagdarystyn sebebin tүsindirmek bolyp onan shygudyn programmasyn usynuga әreket etti Mahtyn subektivtik idealistik iliminin negizi onyn ojdy үnemdeu teoriyasy zhәne ol usyngan taza suretteme gylymdy kokseui bolyp sanalady Eger ojdy үnemdeu principin shynynda dүnie tanu teoriyasynyn negizine alsak bul princip baska eshnәrsege emes tek subektivtik idealizmge aparyp sogady Tek men zhәne menin tүjsikterim bar dep ojlau үnemdirek Mah zharatylys tanu gylymynyn zhana derekterin idealistik turgydan pajymdady materiya sebeptilik t b ugymdardy gylymnan alastauga tyrysty Onyn pikirinshe zattar ugymy da Men ugymy da elementter tүjsikter zhiyntygynyn shartty ataulary gana Lenin Mahtyn elementter teoriyasynyn subektivtik idealistik mәnin әjgiledi Mahtyn fizikalyk zhәne psihikalyk dualizmdi zhokka shygaruyn kejinirek osy zamangy burzhuaziyalyk filosofiyanyn realistik dep atalatyn bagyttary bejtarap monizm t b filosofiyalyk mektepter zhaktap damyta tүsti V I Lenin Mahizmdi onyn Osy zamangy zharatylys tanu filosofiyasy rolin atkaruga dәmelenuin zhәne materializm men idealizm zhoninde filosofiyadagy partiyadan tys bagyt ustauga әrekettenuin katan synady DerekkozderҚazak enceklopediyasy 7 tom