Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Мына мақаланы не бөлімін Жанкісі жырау дегенмен біріктіруге ұсынылған. (Талқылауы) |
Жанкісі Басыбайұлы (1772, Қарағанды облысы Ұлытау ауданы Қарағандысай бойы – 1849, Сыр бойы) — ақын, би. Найман тайпасының Бағаналы тармағынан шыққан. аңшының шаңырағында дүниеге келген. Кейбір аңыз әңгімелерде Жанкісінің шын аты — Жанқиса және ол Қоқан хандығы әскерлерімен қақтығыста қайтыс болған делінеді. Жанқисаның жанама аты Жанкісі екенін Е. Бекмаханов та атап көрсеткен. Жанкісі шығармаларының көпшілігі сақталмаған. “Мақпал — Сегіз” дастанының үзіндісі, “Қоқан ханына айтқаны”, “Қожыққа айтқаны” толғаулары ғана жеткен. Жанкісінің “Қоқан ханына айтқаны” толғауы “Ай, заман-ай, заман-ай” жинағына кірген. Осы толғауында Жанкісі Қоқан ханын, оның салықшы бектерінің әділетсіздігін өткір сынаған. Кейін оларға қарсы ашық күреске шыққан. Жанкісінің “Қоқан ханына айтқаны” толғауы 1830 жылы орыс тіліне аударылып, “Песня о временах владычества коканцев” деген атпен “Образцы киргизской поэзии в песнях эпического и лирического содержания, переложенных в русские стихи” жинағында жарық көрген (1885, Орынбор). Кейбір шығармалары Әдебиет және өнер институтының қолжазбалар қорында сақтаулы тұр. Жанкісі шамамен 1770–1772 жылдары Ұлытау өңірінде туып, 1848–1849 жылдары Сыр бойында қайтыс болған деседі. Би, әрі ақын Жанкісінің әкесінің аты түрлі жинақтарда әртүрлі айтылып жүр. Бірде Өтеміс, енді бірде Басыбайдың баласы делінеді. Бидің артында «Қоқан ханына айтқаны», «Қожыққа айтқаны» тағы басқада айтқандары ел есінде. Бірсыпырасы жинақтарда жарияланған.
«Қоқан ханына айтқаны» деген тегеурінді өлеңі алғаш рет 1875 жыл «Записки Оренбургского отделения РГО» журналында жариялаған. Екінші рет 1885 жылы Орынбор қаласында ғалым, профессор Н.Веселовскийдің құрастыруымен «Образцы Киргизской поэзии» деген кітапқа енген. Осы кітабында ғалым Веселовский жырдың авторы Жанкісін «Сыр бойылық Найман» дегенді ғана жазған екен.
Әрі би, ақын Жанкісі Қоқан хандығының қазақ жұртшылдығына жасап жүрген озбырлығы туралы, өткір тілмен ашына баяндап, айыптау, қарсылық сөзімен айтқан.
Жанкісіні осы өлеңінің соңында:
 | :...Ел ішінде ажарлы,
|  |
депті.
Дереккөздер
- Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл. ISBN 9965-26-096-6
- Билер сөзі - киелі. Құраст.: Т.Дайрабай, М.Ахметов: Алматы, 2012. - 208 бет.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Myna makalany ne bolimin Zhankisi zhyrau degenmen biriktiruge usynylgan Talkylauy Zhankisi Basybajuly 1772 Қaragandy oblysy Ұlytau audany Қaragandysaj bojy 1849 Syr bojy akyn bi Najman tajpasynyn Baganaly tarmagynan shykkan anshynyn shanyragynda dүniege kelgen Kejbir anyz әngimelerde Zhankisinin shyn aty Zhankisa zhәne ol Қokan handygy әskerlerimen kaktygysta kajtys bolgan delinedi Zhankisanyn zhanama aty Zhankisi ekenin E Bekmahanov ta atap korsetken Zhankisi shygarmalarynyn kopshiligi saktalmagan Makpal Segiz dastanynyn үzindisi Қokan hanyna ajtkany Қozhykka ajtkany tolgaulary gana zhetken Zhankisinin Қokan hanyna ajtkany tolgauy Aj zaman aj zaman aj zhinagyna kirgen Osy tolgauynda Zhankisi Қokan hanyn onyn salykshy bekterinin әdiletsizdigin otkir synagan Kejin olarga karsy ashyk kүreske shykkan Zhankisinin Қokan hanyna ajtkany tolgauy 1830 zhyly orys tiline audarylyp Pesnya o vremenah vladychestva kokancev degen atpen Obrazcy kirgizskoj poezii v pesnyah epicheskogo i liricheskogo soderzhaniya perelozhennyh v russkie stihi zhinagynda zharyk korgen 1885 Orynbor Kejbir shygarmalary Әdebiet zhәne oner institutynyn kolzhazbalar korynda saktauly tur Zhankisi shamamen 1770 1772 zhyldary Ұlytau onirinde tuyp 1848 1849 zhyldary Syr bojynda kajtys bolgan desedi Bi әri akyn Zhankisinin әkesinin aty tүrli zhinaktarda әrtүrli ajtylyp zhүr Birde Өtemis endi birde Basybajdyn balasy delinedi Bidin artynda Қokan hanyna ajtkany Қozhykka ajtkany tagy baskada ajtkandary el esinde Birsypyrasy zhinaktarda zhariyalangan Қokan hanyna ajtkany degen tegeurindi oleni algash ret 1875 zhyl Zapiski Orenburgskogo otdeleniya RGO zhurnalynda zhariyalagan Ekinshi ret 1885 zhyly Orynbor kalasynda galym professor N Veselovskijdin kurastyruymen Obrazcy Kirgizskoj poezii degen kitapka engen Osy kitabynda galym Veselovskij zhyrdyn avtory Zhankisin Syr bojylyk Najman degendi gana zhazgan eken Әri bi akyn Zhankisi Қokan handygynyn kazak zhurtshyldygyna zhasap zhүrgen ozbyrlygy turaly otkir tilmen ashyna bayandap ajyptau karsylyk sozimen ajtkan Zhankisini osy oleninin sonynda El ishinde azharly Қyz katyndy kojmajdy Zhaksylardy sogedi At үstinen tebedi Zhүreksinip otyrmyn Ajtar sozim kop edi depti DerekkozderҚazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6 Biler sozi kieli Қurast T Dajrabaj M Ahmetov Almaty 2012 208 bet Bul makala kazak әdebieti turaly bastama makala Ony tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz