Диалект

Диалект сөздер – тілде жалпы халықтық сипат алмаған, белгілі бір жерде ғана қолданылатын ерекшеліктердің жиынтығын айтамыз. Мысалы, сіріңке-кеуірт, күкірт,шырпы, ши, оттық, шақпақ; шылапшын-леген,жам, кірлен, шылаушын,тас. Жергілікті диалектілердің шағын аймағын қамтитын бөлігі говор деп аталады. Мәселен, Қазақстан жағдайында диалект екі-үш облыс көлеміндей жерді қамтыса, говор бір облыс немесе екі-үш аудан көлеміндей жерді қамтиды. Мысалы, қазақ тілінде Шығыс говоры, Батыс говоры деген ұғым бар. Оның қанша аймаққа таралуы говорлардың қалыптасу тарихына, ондағы нақты жағдайларға байланысты. Негізгі тілдік белгілері бірыңғай говорлар ғана диалект ұғымын тудырады. Бір диалектінің ішіне оның басқа диалектілерден айырмасын көрсететін негізгі ерекшеліктерін және өздеріне ғана тән неғұрлым ұсақ ерекшеліктерін сақтай отырып, бірнеше говор енуі мүмкін. Жергілікті ерекшеліктердің таралу шегіне қарай кейбір тілдерде говорлар подговорға бөлінеді.

Диалект – аумақтық немесе әлеуметтік бірлестіктегі ұжымның қатынас құралы болып табылатын тілдің бір түрі. Аумақтық диалект – бұл тілдің аумақтық шектелген және әдеби тілмен қатар қолданылатын түрі; тек ауызша формада ғана өмір сүреді және қатаң нормалары жоқ, стильдік тарамдарға бөлінбейтін тіл. Әлеуметтік диалект – бұл әлеуметтік немесе кәсіби бірлескен ұжымның қарым-қатынас құралы; негізінен лексика, семантикалық, фразеологиялық тұрғыдан ерекшеленеді, алайда фонетикалық және құрылысы бойынша әдеби тілден онша алыс кетпейді.

Дереккөздер

1. Бектұров Ш.К. Қазақ тілі: лексика, фонетика, морфология, синтаксис: Оқуға түсуші талапкерлерге, студенттерге және оқытушы мұғалімдерге арналған..-Алматы: Атамұра, 2006.-336 бет.
2. Әлеуметтік лингвистика сөздігі / Абасилов А. – Алматы, 2016.-168 бет.