Бөрісырғақ

Бөрісырғақ - күнқайыру мен ауа райын болжау танымындағы амал атауы. Бұл дәстүрлі күнқайыру жүйесінде Қамбар тоғысы есебі бойынша бірдің айының 20-25-і аралығына дөп келетін амал. Мұндағы бірдің айы - қыстың соңғы айы. Бұл амалдың «бөрісырғақ» деп аталу себебі қасқырдың «жерік айы» деп саналуына байланысты. Бөрісырғақты Арқада үттің айының 17-23 аралығында ететін амал деп есептейді. Осы амал кезіндегі қатты боран тұратын шақта көкжал мен қаншық жұптасады делінеді. Зерттеуші күрделі атаудың (бөрісырғақтың) екінші сыңары «сырғақтың» мағынасын бұршақпен, кішкене мұзды қар түйіршіктерімен байланыстырады, көпті көрген көне көздер бұл амалдың «бөрісырғақ» деп аталуы да осыдан шыққанын айтып отыратын дейді.

Бөрісырғақ амалының көпкөже, тілеукөже деген жанама аттары бар. Мұндағы көпкөженің амал болып аталуының себебін халық жаугершілік заманындағы жеңіс сәттерін тойлаумен байланыстырады. Осыған орай мынадай аңызды келтіруге болады: «бұрын қазақтардың өзге көшпелі тайпалармен өріске таласып, үнемі соғысып тұратын заманында бір жолы қарсыластарын жеңіп, жерді тартып алыпты. Жеңісті тойлау үшін қазақтар тілеу (той) жасауға кіріседі, бірақ бұл еттің аз кезі болса керек, сондықтан бұған түтін басы дәм шығаруға тура келеді. Осылай түтін басы түгел тойлау қажетінен бұл мереке көжеге айналыпты».

Дереккөздер

1. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2