Бурбондар

Бурбондар (французша Bourbons, испанша Borbones, итальянша Borbonі) — көптеген Батыс Еуропа елдерінің корольдері шыққан ежелгі француз әулеті. Бурбондар 1589 — 1792, 1814 — 15, 1815 — 30 жылдары Францияда; 1700 — 1808, 1814 — 68, 1874 — 1931 жылдары Испанияда; 1735 — 1805, 1814 — 60 жылдары қос Сицилия корольдігінде (); 1748 — 1802, 1847 — 59 жылдары мен герцогтықтарда билік еткен. Бурбон — Орталық Франциядағы Бурбонне жерінің атауына байланысты шыққан. Бурбондар әулетінің түпкі атасы — 9 ғ-да барондық алған Адемар. Бурбонне 10 ғасырларда Франциядағы ең ірі болған. 1242 жылы мен қызы король -ның ұлы тұрмысқа шығады. Олардың ұлы Ақсақ Людовик І 1327 жылы Бурбон герцогы титулын алады. 1488 жылы Бурбондардың барлық иеліктерін граф өз қол астына біріктіреді. Ол Людовик ХІ-нің қарындасына үйленіп, Карл VІІІ-нің болған. Ал Боженің қызы Сусанна Шарль де Монпансьеге тұрмысқа шығады. 1527 жылы ол қайтыс болған соң, Бурбондар әулетінің бір тармағы өмір сүруін тоқтатты. Бурбондардың корольдік шежіресі (Вандом) [Ақсақ Людовик І| екінші ұлы (граф Де Ла Марш) басталады. Оның төртінші ұрпағы Людовик (герцог Вандом) Бурбондар король үйі мен , және секілді отбасының ұйытқысы болған. Бұл әулеттен алғаш корольдік билікке қол жеткізген — Антуан Бурбон. Ол Наварра тағының мұрагері Жанна д' Альбреге үйленіп, 1554 жылы сол елдің королі болған. Олардың ұлы Генрих ІV 1589 — 1610 жылдары Франция тағына отырып, абсолюттік монархияны қалыптастырды да, 1610 — 43 жылдары , 1643 — 1715 жылдары , 1715 — 74 жылы оны одан әрі күшейткен. 1792 жылы Ұлы француз революциясы Бурбондарды тақтан тайдырған соң, Бурбондар әулетінен шыққан (1814 — 15, 1815 — 24) бен ғана (1824 — 30) Франция тағын қайта иемденеді. 1883 жылы Франция тағынан үміткер () қайтыс болған соң, әулеттің корольдік шежіресі үзіледі. Бурбондардың кіші орлеан шежіресі герцог басталады. Әулеттен шыққан 1498 — 1515 жылдары, Луи Филипп 1830 — 48 жылдары Франция тағына отырады. Қазіргі уақытта осы әулет өкілі герцог Филипп Орлеан монархиялық орлеаншылдар партиясын басқарып, билік үшін күрес жүргізуде. Бурбондардың неополитан шежіресін бастаушы — Карл ІІІ 1759 жылы баласы Фердинанд І-нің пайдасы үшін тақтан бас тартады. Фердинанд ІІ қос Сицилия корольдігін (Неополитан) Италияға қосылғанға (1860) дейін басқарған. Бурбондар мен 1859 — 60 жылдарға дейін билік құрды. Олар Бурбондар әулетінің испан тармағынан тарайды. Бұл тармақтың алғашқы өкілі таққа 1700 ж. отырды. Оның ұрпақтары әлі де (арада азын-аулақ үзілістер болған) Испания тағын () басқаруда. Қазіргі таңдағы ұрпағының бірі Испания королі зайыбымен Қазақстан Республикасына ресми сапармен келіп (1997), екі ел арасындағы достық қарым-қатынасты нығайтуға негіз салды.

Француз бурбондары

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том