Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бабаш Әбілқасымов (2 қараша 1931 жылы туған, Атырау облысы Исатай ауданы - 29 шілде 2022 жыл, Алматы) — ғалым, филология ғылымдарының докторы (1983), профессор (1994). Қазақстан жаратылыстану академиясының академигі
| Бабаш Әбілқасымов | ||||||
| Туған күні | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | Дуаберген ауылы, Новобогат ауданы, Атырау облысы | |||||
| Қайтыс болған күні | ||||||
| Азаматтығы | ||||||
| Ғылыми аясы | ||||||
| Ғылыми дәрежесі | филология ғылымдарының докторы | |||||
| Ғылыми атағы | Профессор | |||||
| Альма-матер | Орал педагогикалық институты | |||||
| Марапаттары |
| |||||
Өмірбаяны
1953 жылы Орал педагогикалық институтын бітірген.
1953-1958. Новобогат ауданың Амангельды атындағы орта мектептің директоры, Гурьев облыстық партия комитетінде нұсқаушы, сектор меңгерушісі.
1958-1961. Атырау педагогикалық институтында проректор.
Қазақстан ғылым академиясының Тіл білімі институтында аспирант (1961-64), ғылыми қызметкер (1964-67), ғылыми хатшы (1967-75), аға, жетекші ғылыми қызметкер (1975-87)
1987-1991. Тіл білімі институты директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары
1991-1996. "Түркология және қазақ тілі тарихы" бөлімінің меңгерушісі
1998 жылдан бас ғылыми қызметкер
Ғылыми еңбектері
Негізгі ғыл. еңбектері қазақ әдеби тілінің тарихын зерттеуге арналған. Оның 18 — 19 ғ-лардағы қазақ әдеби тілі, 19 ғасырдың екінші жартысындағы әдеби тіл, алғашқы қазақ газеттерінің тілі жөніндегі монографиялары қазақ әдеби тілі тарихы үшін аса қажетті еңбектердің қатарына жатады. Онда “Түркістан уәлаяты” мен “Дала уәлаяты” газеттерінің, Ыбырай Алтынсарин, Абай Құнанбайұлы шығармаларының тілі талданып, олардың қазіргі әдеби тіліміздің бастау көзі болып саналатындығы ғылыми тұрғыда дәлелденді. Әбілғазы баһадүрдің “Шежіре-И Түрік” кітабының зерттелу тарихына шолу жасап, ондағы тұрақты сөз тіркестерін тілдік тұрғыдан талдады. Шығарманы көне түркі тілінен қазіргі әдеби тілімізге аударып, жеке кітап етіп шығарды.
Еңбектер тізімі
- Қазақ жазбасында тыныс белгілерін қолдану тарихына қатысты соны деректер // Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабарлары. 1963. N3. Б. 80-82.
- Қазақ жазбасында тыныс белгілерін қолдану тарихына қатысты кейбір деректер // Коммунистік еңбек. 1963. 11 қыркүйек.
- «Дала уәлаяты газеті» тіліндегі грамматикалық ерекшеліктер // Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабарлары. 1964. N4. Б. 75-85.
- Қазақ тіліндегі алғашқы газет // Мәдениет және тұрмыс. 1964. N1. Б. 20-21.
- Ы.Алтынсарин «Дала уәлаяты газетінде» // Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабарлары. 1967, N1. Б. 83-84.
- Қазақ тілі тарихының зерттелуі жайында // Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабарлары. 1967. N5. Б. 71-78.
- Алғашқы қазақ газеттерінің тілі. Алматы. 1971. 187б.
- Ізденіс мұраты // Қазақстан мұғалімі. 1971. 15 июль [Р.Сыздықованың «Абай өлеңдерінің синтаксистік құрылысы» атты кітабына рецензия] . (Ә.Құрышжановпен бірге).
- Әдеби мұра – көптің мүлкі // Коммунистік еңбек. 1971, 2 мамыр [Ү.Сүбханбердинаның «Әдеби мұра» атты кітабына рецензия].
- Әдебиет мәселелеріне арналған айтыс // Қазақстан мектебі. 1972. N2. Б. 91-92.
- Ұстаз өткен жол // Қазақстан мұғалімі. 1972. 2 ақпан (Ғ.Әбухановтың 60 жылдығына).
- Орыс ғалымының қазақ тіліндегі хаты // Коммунистік еңбек. 1973, 17 наурыз.
- Алғашқы қазақ календары // Торғай таңы. 1973, 31 мамыр.
- Алғашқы қазақ газеттері тілінің алфавиттік-жиілік сөздігі // Қазақ тексінің статистикасы. Алматы. 1973. Б. 553-565.
- Революцияға дейінгі жазба ескерткіштер тіліндегі диалектілік ерекшеліктердің көрінісі // VII аймақтық диалектологиялық конференцияның тезистері. Алматы. 1973. Б. 59-62.
Қоғамдық жұмыстары
- Алматы мемлекеттік педагогикалық университетте сабақ берді (1983-86).
- Атырау, Ақтөбе, Орал, Қарағанды университеттерінде, сондай-ақ Алматыдағы ҚазМУ, АлМУ, АлПУ, Қыздар педагогикалық университеттерінің мемлекеттік емтихан комиссиясының төрағасы болды (1983-2001).
- Алматыда өткен республикалық «Ана тілі» қоғамының құрылтайына қатысып, оның басқарма мүшесіне сайланды (1989).
- Тіл білімі институты жанындағы «Түркі тілдері» мамандығы бойынша докторлық диссертация қорғайтын арнайы кеңес төрағасының орынбасары (1987-92).
- «Қазақ ССР Ғылым академиясының хабарлары. Тіл, әдебиет сериясының» редколлегия мүшесі (1987-1994).
- Тіл білімі институтындағы докторлық диссертация қорғайтын кеңестің мүшесі (1992-2010).
- Қыздар педагогикалық институтында, «Қайнар» және Алматы мемлекеттік университеттерінде әдеби тіл тарихынан дәріс оқыды (1980-2008).
- Бішкек мемлекеттік университеті жанындағы филология бойынша диссертация қорғайтын кеңестің мүшесі (1993-1998).
- Қазақстан Республикасы Жоғары аттестациялық комиссияның сараптау кеңесінің мүшесі (1994-1999).
- Жаратылыстану ғылымдары академиясының толық мүшесі (1995).
- Қазақстан Республикасы Ғылым министрлігі Ғылым академиясы қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бөлімшесінің мүшесі (1996).
- А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты, Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті және Бішкек мемлекеттік университеті жанындағы филология саласынан докторлық диссертация қорғайтын кеңестердің мүшесі, сондай-ақ ұзақ жылдар Қазақстан Республикасы Жоғары аттестациялық комиссияның сараптаушы кеңесінің мүшесі ретінде түркітанушы кадрлар даярлауға өз үлесін қосып келеді, көптеген докторлық, кандидаттық диссертациялардың ресми оппоненті.
Шығармашылғы
- Алғашқы қазақ газеттерінің тілі, А., 1971;
- ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби тілі, А., 1982,
- XVІІІ — XІX ғасырлардағы қазақ әдеби тілінің жазба нұсқалары. А., 1988.
Марапаттары
Сталин атындағы дербес стипендия иегері (1951-53 жж.)
В.И.Лениннің туғанына 100 жыл толуына байланысты «Ерен еңбегі үшін» медалі (1970)
Қазақ ССР Ғылым академиясының Құрмет грамотасы (1971)
«Социалисік жарыстың жеңімпазы» белгісімен (1972)
«Қазақ ССР оқу-ағарту ісінің озық қызметкері» белгісімен (1981)
«Еңбек ардагері» медалі (1990)
Қазақстан тәуелсіздігінің 10 жылдығына орай Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Алғысхаты» табыс етілді (2001)
«Исатай ауданының құрметті азаматы» деген атақ берілді (2007)
Шоқан Уәлиханов атындағы бірінші дәрежелі мемлекеттік сыйлық (2008)
«Ана тілі» төсбелгісі (2011)
«Қырғыз тілі» төсбелгісі (2011)
«Ерен еңбегі үшін» медалі табыс етілді (2015)
Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске 70 жыл медалі (2015)
Дереккөздер
- Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
- Қазақ ұлттық энциклопедиясы
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Babash Әbilkasymov 2 karasha 1931 zhyly tugan Atyrau oblysy Isataj audany 29 shilde 2022 zhyl Almaty galym filologiya gylymdarynyn doktory 1983 professor 1994 Қazakstan zharatylystanu akademiyasynyn akademigiBabash ӘbilkasymovTugan kүni2 karasha 1931 1931 11 02 Tugan zheriDuabergen auyly Novobogat audany Atyrau oblysyҚajtys bolgan kүni29 shilde 2022 2022 07 29 90 zhas Azamattygy KSRO Қazak KSR ҚazakstanҒylymi ayasyfilologiyaҒylymi dәrezhesifilologiya gylymdarynyn doktoryҒylymi atagyProfessorAlma materOral pedagogikalyk institutyMarapattaryIsataj audanynyn Қurmetti azamatyӨmirbayany1953 zhyly Oral pedagogikalyk institutyn bitirgen 1953 1958 Novobogat audanyn Amangeldy atyndagy orta mekteptin direktory Gurev oblystyk partiya komitetinde nuskaushy sektor mengerushisi 1958 1961 Atyrau pedagogikalyk institutynda prorektor Қazakstan gylym akademiyasynyn Til bilimi institutynda aspirant 1961 64 gylymi kyzmetker 1964 67 gylymi hatshy 1967 75 aga zhetekshi gylymi kyzmetker 1975 87 1987 1991 Til bilimi instituty direktorynyn gylymi zhumystar zhonindegi orynbasary 1991 1996 Tүrkologiya zhәne kazak tili tarihy boliminin mengerushisi 1998 zhyldan bas gylymi kyzmetkerҒylymi enbekteriNegizgi gyl enbekteri kazak әdebi tilinin tarihyn zertteuge arnalgan Onyn 18 19 g lardagy kazak әdebi tili 19 gasyrdyn ekinshi zhartysyndagy әdebi til algashky kazak gazetterinin tili zhonindegi monografiyalary kazak әdebi tili tarihy үshin asa kazhetti enbekterdin kataryna zhatady Onda Tүrkistan uәlayaty men Dala uәlayaty gazetterinin Ybyraj Altynsarin Abaj Қunanbajuly shygarmalarynyn tili taldanyp olardyn kazirgi әdebi tilimizdin bastau kozi bolyp sanalatyndygy gylymi turgyda dәleldendi Әbilgazy baһadүrdin Shezhire I Tүrik kitabynyn zerttelu tarihyna sholu zhasap ondagy turakty soz tirkesterin tildik turgydan taldady Shygarmany kone tүrki tilinen kazirgi әdebi tilimizge audaryp zheke kitap etip shygardy Enbekter tizimi Қazak zhazbasynda tynys belgilerin koldanu tarihyna katysty sony derekter Қazak SSR Ғylym akademiyasynyn Habarlary 1963 N3 B 80 82 Қazak zhazbasynda tynys belgilerin koldanu tarihyna katysty kejbir derekter Kommunistik enbek 1963 11 kyrkүjek Dala uәlayaty gazeti tilindegi grammatikalyk erekshelikter Қazak SSR Ғylym akademiyasynyn Habarlary 1964 N4 B 75 85 Қazak tilindegi algashky gazet Mәdeniet zhәne turmys 1964 N1 B 20 21 Y Altynsarin Dala uәlayaty gazetinde Қazak SSR Ғylym akademiyasynyn Habarlary 1967 N1 B 83 84 Қazak tili tarihynyn zerttelui zhajynda Қazak SSR Ғylym akademiyasynyn Habarlary 1967 N5 B 71 78 Algashky kazak gazetterinin tili Almaty 1971 187b Izdenis muraty Қazakstan mugalimi 1971 15 iyul R Syzdykovanyn Abaj olenderinin sintaksistik kurylysy atty kitabyna recenziya Ә Қuryshzhanovpen birge Әdebi mura koptin mүlki Kommunistik enbek 1971 2 mamyr Ү Sүbhanberdinanyn Әdebi mura atty kitabyna recenziya Әdebiet mәselelerine arnalgan ajtys Қazakstan mektebi 1972 N2 B 91 92 Ұstaz otken zhol Қazakstan mugalimi 1972 2 akpan Ғ Әbuhanovtyn 60 zhyldygyna Orys galymynyn kazak tilindegi haty Kommunistik enbek 1973 17 nauryz Algashky kazak kalendary Torgaj tany 1973 31 mamyr Algashky kazak gazetteri tilinin alfavittik zhiilik sozdigi Қazak teksinin statistikasy Almaty 1973 B 553 565 Revolyuciyaga dejingi zhazba eskertkishter tilindegi dialektilik erekshelikterdin korinisi VII ajmaktyk dialektologiyalyk konferenciyanyn tezisteri Almaty 1973 B 59 62 Қogamdyk zhumystary Almaty memlekettik pedagogikalyk universitette sabak berdi 1983 86 Atyrau Aktobe Oral Қaragandy universitetterinde sondaj ak Almatydagy ҚazMU AlMU AlPU Қyzdar pedagogikalyk universitetterinin memlekettik emtihan komissiyasynyn toragasy boldy 1983 2001 Almatyda otken respublikalyk Ana tili kogamynyn kuryltajyna katysyp onyn baskarma mүshesine sajlandy 1989 Til bilimi instituty zhanyndagy Tүrki tilderi mamandygy bojynsha doktorlyk dissertaciya korgajtyn arnajy kenes toragasynyn orynbasary 1987 92 Қazak SSR Ғylym akademiyasynyn habarlary Til әdebiet seriyasynyn redkollegiya mүshesi 1987 1994 Til bilimi institutyndagy doktorlyk dissertaciya korgajtyn kenestin mүshesi 1992 2010 Қyzdar pedagogikalyk institutynda Қajnar zhәne Almaty memlekettik universitetterinde әdebi til tarihynan dәris okydy 1980 2008 Bishkek memlekettik universiteti zhanyndagy filologiya bojynsha dissertaciya korgajtyn kenestin mүshesi 1993 1998 Қazakstan Respublikasy Zhogary attestaciyalyk komissiyanyn saraptau kenesinin mүshesi 1994 1999 Zharatylystanu gylymdary akademiyasynyn tolyk mүshesi 1995 Қazakstan Respublikasy Ғylym ministrligi Ғylym akademiyasy kogamdyk zhәne gumanitarlyk gylymdar bolimshesinin mүshesi 1996 A Bajtursynuly atyndagy Til bilimi instituty Abaj atyndagy Almaty memlekettik universiteti zhәne Bishkek memlekettik universiteti zhanyndagy filologiya salasynan doktorlyk dissertaciya korgajtyn kenesterdin mүshesi sondaj ak uzak zhyldar Қazakstan Respublikasy Zhogary attestaciyalyk komissiyanyn saraptaushy kenesinin mүshesi retinde tүrkitanushy kadrlar dayarlauga oz үlesin kosyp keledi koptegen doktorlyk kandidattyk dissertaciyalardyn resmi opponenti ShygarmashylgyAlgashky kazak gazetterinin tili A 1971 HIH gasyrdyn ekinshi zhartysyndagy kazak әdebi tili A 1982 XVIII XIX gasyrlardagy kazak әdebi tilinin zhazba nuskalary A 1988 MarapattaryStalin atyndagy derbes stipendiya iegeri 1951 53 zhzh V I Leninnin tuganyna 100 zhyl toluyna bajlanysty Eren enbegi үshin medali 1970 Қazak SSR Ғylym akademiyasynyn Қurmet gramotasy 1971 Socialisik zharystyn zhenimpazy belgisimen 1972 Қazak SSR oku agartu isinin ozyk kyzmetkeri belgisimen 1981 Enbek ardageri medali 1990 Қazakstan tәuelsizdiginin 10 zhyldygyna oraj Қazakstan Respublikasy Prezidenti N Ә Nazarbaevtyn Algyshaty tabys etildi 2001 Isataj audanynyn kurmetti azamaty degen atak berildi 2007 Shokan Uәlihanov atyndagy birinshi dәrezheli memlekettik syjlyk 2008 Ana tili tosbelgisi 2011 Қyrgyz tili tosbelgisi 2011 Eren enbegi үshin medali tabys etildi 2015 Ұly Otan sogysyndagy Zheniske 70 zhyl medali 2015 DerekkozderҚazak tili Enciklopediya Almaty Қazakstan Respublikasy Bilim mәdeniet zhәne densaulyk saktau ministrligi Қazakstan damu instituty 1998 zhyl 509 bet ISBN 5 7667 2616 3 Қazak ulttyk enciklopediyasy Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz