Архитектуралық ордер

Архитектуралық ордер - архитектуралық кешендердің жүйеге келтірілген шешімі.Архитектуралық ордерлер қабырға орнына бағаналар көтеріп тұратын шатырлы құрылыстардың негізінде пайда болған.Архитектуралық ордер ежелгі дәуірде б.з.б. 5 ғасырда Грекияда пайда болды. Ежелгі Грекияда оның үш түрі: дорилік, ионикалық және коринфтік ордерлері қалыптасты.Архитектуралық ордер аттары жер аттарына орай қойылған. Үш ордерге ортақ бөліктер: бағана, антаблемент және баспалдақты тұғыр. Бағана антаблементті көтеріп тұрады. Ең төменде - архитрав (аралық), ортада - фриз (жиек), ең үстінде - карниз (шеті). Дорилік ордері жұпыны, берік болып келеді. Бағанасының табаны мен тақасы жоқ, өн бойы каннелюрамен (жосық) ойылған. Капитель - мойын, эхин, абақ бөлшектерінен тұрады. Дорилік ордері үлгісінде - Парфенон ғибадатханасы салынған. Ионикалық ордер әсемдік пен салтанатқа негізделген. Бағанасының жалпақ табаны бар, өн бойы каннелюралы. Архитравы 3 көлбеу аралықтан тұрады. Фризі триглифсіз, метопасыз болып келеді. Капителі қошқар мүйізденіп, екі жаққа иіліп келген волютадан құралады. Ионикалық ордер дорилік ордерге қарағанда сәнді. Бұл ордермен Акропольдегі Эрехтейон ғибадатханасы салынған. Коринфтік ордер - көркемдік жағынан өте бай. Капителі аканф өсімдігінің мәуеленген жапырақтары тәрізді. Бұл үлгіде ескерткіші Афинадағы жел мұнарасы салынған. Рим архитектурасы Витрувийдің архитектура туралы трактатында ордерлердің құрылу тәсілдері, жікке бөлу сипаттамасы берілген. Қайта өркендеу дәуірінің теоретиктері Дж. Виньола мен , негізінен, 4 ордерді (жалпы 5 ордер) үлгі (дорилік, ионикалық, коринфтік, тосканалық ордерлер) етеді. Ордерлік жүйелер ғасырлар бойы сәулет өнерінің дамуына ықпал жасады.

А - дорилік ордер, Ә - Ионилік ордер, Б - Коринфтік ордер. Антаблементтің бөліктері: 1 - карниз, 2 - фриз, 3 - архитрав; бағананың бөліктері: 4 - капитель, 5 - бағананың ұзын тұрқы (фуст), 6-тұғыры

Дереккөздер

1. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8