Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Электроэнцефалография (қысқаша ЭЭГ) (электро- + көне грекше: ἐγκέφαλος — "ми" + γράφω — "жазу", "тіркеу", "білдіру"; ағылш. Electroencephalography, EEG) — мониторда мида және жүйке талшықтарында болатын қозғалыстар мен өзгерістерді жазып алу, тіркеу әдіснамасы. Бұл әдіснама "қара сандық" деп аталатын мидағы биоэлектрлік құбылыстарды оны бүлдірмей тұрып зерттеуге мүмкіндік береді, әсіресе мидағы әлеуетті түсіндіруде белгілі бір нақты деректермен қамдайды. ЭЭГ бойынша нәзік толқындарды сезетін электродтар бас терісіне жапсырылып, күрделі бағдарламалық жүйе арқылы мидан шыққан биоэлектрлік толқын жазып алынады. ЭЭГ арқылы ми нейрондарындағы ионды қозғалыстар тудырған толқындар кернеуі өлшенеді. Мұнда зерттеу назары ЭЭГ әдіснамасы арқылы ("", ауыз екі тілде тілде "Ми толқыны" деп те аталады) бағытталып, ЭЭГ ақпары (сигнал) жазып алынады.
Клиника саласы ЭЭГ технологиясын мидағы табиғи биоэлектрлі толқындардың уақыт бойынша периодты өзгерісін тіркеуге қолданады. Бұл үшін бас терісінің көп тұсына түрлі электодтар жапсырылып, ондағы биоэлектрлі толқындар жинастырылады, және соңында оның қисық сызықты диаграммасы жасалады. Бұл арқылы науқас ауруының миға әсерін және мидың өзіндегі аурулар туралы белгілі бір ақпарат қорытындыланады. Дегенмен, ЭЭГ басқа әсерлердің кедергісіне оңай ұшырайтындықтан оны медицинада әдетте басқа әдістермен бірлестіріп қолдану керек.
ЭЭГ көбінесе Қояншық (эпилепсия) ауруына диагноз қоюға пайдаланылады. Өйткені қояншық ЭЭГ жазбасында қалыпсыздығын анық байқатады. ЭЭГ сондай-ақ ұйқысыздық, Кома (толық естен тану), Энцефалопатия (ми жүйке талшықтары ауруы) секілді ауруларға және (Brain death) анықтауға қолданылады.
ЭЭГ кезінде , инсульт және басқа да өзекті ауруларды анықтаудың бірінші дәрежелі амалы болған. Бірақ бұл анатомиялық елестету технологиясы пайда болған соң саябырси бастады: Магниттік-резонанстық томография (МРТ, MRI) және компьютерлік томография (КТ, CT) қатарлылар. Кеңістіктік дәлдік шекті болса да, ЭЭГ баяғыдай мен диагностикада өте маңызды құрал есептеледі. Әсіресе, миллисекундтық шамадағы уақыт дәлдігі керек болғанда, бұл әдісті әле ештеңе баса алмайды (МРТ пен КТ ондай дәлдікті көрсете алмайды).
Бұл технология сондай-ақ , , психофизиологиялық зерттеулерде кең қолданылады.
Қысқаша тарихы
1875 жылы Ливерпульда практика жасаған физик (Richard Caton, 1842–1926) өзінің қоян мен маймылдың ми шарында электрлі құбылыс болатыны туралы байқауын Британия медицина журналында (British Medical Journal) жариялады.
1890 жылы Польша физиологі (Adolf Beck) қоян мен иттің миында табиғи электрлі құбылыс болатынын, туралы зерттеуін жариялады. Зерттеуде бұл электрлі құбылыста жарыққа байланысты ритмді толқу болатыны туралы мазмұн қамтылған. Сөйтіп Бек хайуандардағы мидың электрлі құбылысы туралы эксприментті зерттеуін бастайды. Бек электродтарды мидың сыртқы бетіне орналастырып, сезім әсеріне тест жасайды. Оның мидағы тербеліс қозғалысы туралы бақылаулары ми толқыны болатыны туралы қорытындыға әкелді.
1912 жылы Украина физиологі алғашқы хайуанаттарға жасалған ЭЭГ-ні және сүтқоректілердегі (evoked potential) туралы зерттеуін жариялады (итке) . 1914 жылы Napoleon Cybulski және Jelenska-Macieszyna науқастың миының ЭЭГ жазбасын сызды.
1924 жылы неміс физиологі және психиатрі (Hans Berger 1873–1941) тұңғыш ЭЭГ жазбасын жасады. Ол Катон және басқаларының жасаған тәжірибесін кеңейтіп, "electroencephalogram" деген атау беріп, "клиникалық неврология тарихындағы өте таңғажайып, ұлы және шешуші маңызға ие даму" деп бағаланды. Оның бұл жаңалығының маңызын алғаш рет 1934 жылы Британия ғалымы Edgar Douglas Adrian and B. H. C. Matthews растады және ары қарай дамытты.
Ми толқындары түрлері
| Ми толқыны түрі | Жиілік | Адам бойындағы күйі | |
| Delta（δ） | 0.1~3 Hz | Түс көрмеген терең ұйқыға шомғанда | |
| Theta（θ） | 4~7 Hz | Ересектер көңіл күйі қысымға ұшырағанда, әсіресе сәтсіздік, үмітсіздік туылғанда | |
| Alpha（α） | 8~15 Hz | Бос, тыныш, көзі жұмулы бірақ ояу болғанда | |
| Beta（β） | төмен диапазон (Low Range) | 12.5 ~ 16 Hz | өзін кең ұстап, бірақ зейіні шоғырланғанда |
| Орта диапазон (Middle Range) | 16.5 ~ 20 Hz | ойлау, мәселе шешім ету күйінде | |
| Жоғары диапазон (High Range) | 20.5 ~ 28 Hz | Тебіреніс, абыржу | |
| Gamma（γ） | 25 ~ 100 Hz（әдетте 40 Hz） | Жоғары сана күйі, бақыт сезімі, қысымнан құтылу, толғану | |
| Lambda（λ） | Қозғатылған әлеует (evoked potential) | Көз жарық шағылысқанда 100ms кейін қозғатылғанда（P100 ） | |
| P300 | Қозғатылған әлеует | Мида қиялдаған нәрсені көргенде, не естігенде 300ms кейін қозғатылғанда | |
Дереккөздер
- Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
- Niedermeyer E. and da Silva F.L. Electroencephalography: Basic Principles, Clinical Applications, and Related Fields — Lippincot Williams & Wilkins, 2004. — ISBN 0-7817-5126-8.
- Atlas of EEG & Seizure Semiology. B. Abou-Khalil; Musilus, K.E.; Elsevier, 2006.
- EEG.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Elektroencefalografiya kyskasha EEG elektro kone grekshe ἐgkefalos mi grafw zhazu tirkeu bildiru agylsh Electroencephalography EEG monitorda mida zhәne zhүjke talshyktarynda bolatyn kozgalystar men ozgeristerdi zhazyp alu tirkeu әdisnamasy Bul әdisnama kara sandyk dep atalatyn midagy bioelektrlik kubylystardy ony bүldirmej turyp zertteuge mүmkindik beredi әsirese midagy әleuetti tүsindirude belgili bir nakty derektermen kamdajdy EEG bojynsha nәzik tolkyndardy sezetin elektrodtar bas terisine zhapsyrylyp kүrdeli bagdarlamalyk zhүje arkyly midan shykkan bioelektrlik tolkyn zhazyp alynady EEG arkyly mi nejrondaryndagy iondy kozgalystar tudyrgan tolkyndar kerneui olshenedi Munda zertteu nazary EEG әdisnamasy arkyly auyz eki tilde tilde Mi tolkyny dep te atalady bagyttalyp EEG akpary signal zhazyp alynady EEG zhazbasyn ornatuEEG zhazbacy Mi tolkyndary Klinika salasy EEG tehnologiyasyn midagy tabigi bioelektrli tolkyndardyn uakyt bojynsha periodty ozgerisin tirkeuge koldanady Bul үshin bas terisinin kop tusyna tүrli elektodtar zhapsyrylyp ondagy bioelektrli tolkyndar zhinastyrylady zhәne sonynda onyn kisyk syzykty diagrammasy zhasalady Bul arkyly naukas auruynyn miga әserin zhәne midyn ozindegi aurular turaly belgili bir akparat korytyndylanady Degenmen EEG baska әserlerdin kedergisine onaj ushyrajtyndyktan ony medicinada әdette baska әdistermen birlestirip koldanu kerek EEG kobinese Қoyanshyk epilepsiya auruyna diagnoz koyuga pajdalanylady Өjtkeni koyanshyk EEG zhazbasynda kalypsyzdygyn anyk bajkatady EEG sondaj ak ujkysyzdyk Koma tolyk esten tanu Encefalopatiya mi zhүjke talshyktary auruy sekildi aurularga zhәne Brain death anyktauga koldanylady Neurovisor BMM 40 EEG kompyuteri EEG kezinde insult zhәne baska da ozekti aurulardy anyktaudyn birinshi dәrezheli amaly bolgan Birak bul anatomiyalyk elestetu tehnologiyasy pajda bolgan son sayabyrsi bastady Magnittik rezonanstyk tomografiya MRT MRI zhәne kompyuterlik tomografiya KT CT katarlylar Kenistiktik dәldik shekti bolsa da EEG bayagydaj men diagnostikada ote manyzdy kural esepteledi Әsirese millisekundtyk shamadagy uakyt dәldigi kerek bolganda bul әdisti әle eshtene basa almajdy MRT pen KT ondaj dәldikti korsete almajdy Bul tehnologiya sondaj ak psihofiziologiyalyk zertteulerde ken koldanylady Қyskasha tarihyHans Berger 1875 zhyly Liverpulda praktika zhasagan fizik Richard Caton 1842 1926 ozinin koyan men majmyldyn mi sharynda elektrli kubylys bolatyny turaly bajkauyn Britaniya medicina zhurnalynda British Medical Journal zhariyalady 1890 zhyly Polsha fiziologi Adolf Beck koyan men ittin miynda tabigi elektrli kubylys bolatynyn turaly zertteuin zhariyalady Zertteude bul elektrli kubylysta zharykka bajlanysty ritmdi tolku bolatyny turaly mazmun kamtylgan Sojtip Bek hajuandardagy midyn elektrli kubylysy turaly eksprimentti zertteuin bastajdy Bek elektrodtardy midyn syrtky betine ornalastyryp sezim әserine test zhasajdy Onyn midagy terbelis kozgalysy turaly bakylaulary mi tolkyny bolatyny turaly korytyndyga әkeldi 1912 zhyly Ukraina fiziologi algashky hajuanattarga zhasalgan EEG ni zhәne sүtkorektilerdegi evoked potential turaly zertteuin zhariyalady itke 1914 zhyly Napoleon Cybulski zhәne Jelenska Macieszyna naukastyn miynyn EEG zhazbasyn syzdy 1924 zhyly Hans Berger zhazyp algan en algashky EEG zhazbasy Үstindegi taspa EEG ni tomendegisi 10 uakyt signaly 1924 zhyly nemis fiziologi zhәne psihiatri Hans Berger 1873 1941 tungysh EEG zhazbasyn zhasady Ol Katon zhәne baskalarynyn zhasagan tәzhiribesin kenejtip electroencephalogram degen atau berip klinikalyk nevrologiya tarihyndagy ote tangazhajyp uly zhәne sheshushi manyzga ie damu dep bagalandy Onyn bul zhanalygynyn manyzyn algash ret 1934 zhyly Britaniya galymy Edgar Douglas Adrian and B H C Matthews rastady zhәne ary karaj damytty Mi tolkyndary tүrleriMi tolkyny tүri Zhiilik Adam bojyndagy kүjiDelta d 0 1 3 Hz Tүs kormegen teren ujkyga shomgandaTheta 8 4 7 Hz Eresekter konil kүji kysymga ushyraganda әsirese sәtsizdik үmitsizdik tuylgandaAlpha a 8 15 Hz Bos tynysh kozi zhumuly birak oyau bolgandaBeta b tomen diapazon Low Range 12 5 16 Hz ozin ken ustap birak zejini shogyrlangandaOrta diapazon Middle Range 16 5 20 Hz ojlau mәsele sheshim etu kүjindeZhogary diapazon High Range 20 5 28 Hz Tebirenis abyrzhuGamma g 25 100 Hz әdette 40 Hz Zhogary sana kүji bakyt sezimi kysymnan kutylu tolganuLambda l Қozgatylgan әleuet evoked potential Koz zharyk shagylyskanda 100ms kejin kozgatylganda P100 P300 Қozgatylgan әleuet Mida kiyaldagan nәrseni korgende ne estigende 300ms kejin kozgatylgandaDerekkozderҚazakstan sportshylar eli Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Sozdik Slovar ISBN 9965 822 57 3 Niedermeyer E and da Silva F L Electroencephalography Basic Principles Clinical Applications and Related Fields Lippincot Williams amp Wilkins 2004 ISBN 0 7817 5126 8 Atlas of EEG amp Seizure Semiology B Abou Khalil Musilus K E Elsevier 2006 EEG