Франчайзинг

Франчайзинг, франшизинг (ағылш. franchіse — лицензия, айрықша құқықтық); франшиза (фр. franchise — жеңілдік) – коммерциялық концессия, нарықтық субъектілер арасындағы қарым-қатынастардың түрі, бір тарап (франча́йзер) екінші тарапқа (франчайзиге) ақы (роялти) үшін белгілі бір бизнес түрін, әзірленген бизнес-моделін және оның жүргізу әдісін пайдалануға береді. Бұл лицензиялаудың дамыған түрі, онда бір тарап (франчайзер) екінші тарапқа (франчайзиге) өз атынан тауарлық белгілер және/немесе франчайзердің брендін пайдалана отырып ақылы әрекет етуге құқық береді.

Франчайзинг ұғымы

Жалпы мағынасында франчайзинг — тауар таңбасын немесе коммерциялық белгілерін жалға беруді білдіреді. Франшизаны пайдалану шарттары франчайзер (франшизаны ұсынған адам) және франчайзи (франшизаны алатын адам) арасында регламенттеледі. Шартының мазмұны әртүрлі болуы мүмкін: қарапайымнан өте күрделіге дейін, құрамында өте ұсақ егжей-тауар белгісін пайдалану ережелеріне дейін өзгешеленеді. Әдетте келісім-шартта франшиза пайдаланғаны үшін аударымдар сомасы реттеледі (ол тіркелген параметрлеріне белгілі бір кезеңдегі құрамдас сату пайызы болуы мүмкін). Талап аударымдарды болмауы да мүмкін, бірақ бұл жағдайда франчайзи франчайзерден белгілі бір тауар саны, жұмыс немесе қызметтер сатып алуға міндеттенеді. Тауар немесе бренд белгісін пайдалану шарттары жеке тармақпен шартталану мүмкін. Бұл талаптар өте қарапайым (мысалы, франчайзи брендті нақты сала бойынша пайдалануға құқығы бар), сондай-ақ қатал (франчайзи дүкендегі жабдықтарды, мысалы сөрелердің көлемі мен түсі, қызметкерлердің киімдері франчайзердің нақты талаптарына сәйкес пайдалануға міндеттеледі) болуы мүмкін.

Филип Котлер франчайзингтің мынадай белгілерін көрсетті(1):

•франчайзер өзінің тауар таңбасын пайдалану үшін бөлінген сома алады; •франчайзи жүйесінің бөлігі болу үшін бастапқы жарна төлейді; •франчайзер франчайзиге бизнестің жүргізу жүйесін ұсынады;

Франчайзингтің пайда болу тарихы

Зингер тігін машиналарының сату және қызмет көрсету жүйесі қазіргі заманғы франчайзинг жүйесінің прототипі болып саналады. Әлемге әйгілі "Singer Sewing machine company" компаниясының негізін қалаушысы Исаак Зингер қазіргі заманғы франчайзингтің негізін салушысы болды. 1851 жылдан бастап Зингер фирмасы франшиза тапсыру үшін жазбаша шарт түрінде дистрибьюторлармен бітім жасауды бастады. Шартта Америка Құрама Штаттарының белгілі бір аумақтарда тігін машиналарының сату және жөндеу құқығы белгіленген.

Ұйымдастыру кезінде әлемдегі ең бірінші толыққанды франчайзингтік жүйе Зингер фирмасы бәсекеге ең қабілетті бағалар қолдайтын тігін машиналарының жаппай өндірісін қамтамасыз етті. Дегенмен бұл ретке келтірілген қызмет бүкіл АҚШ аумағында қызмет көрсету және машиналар жөндеу жүйесін ұйымдастыруға мүмкіндігін бере алмады. Осыған байланысты франчайзингтік жүйесі құрылған. Оның ішінде қаржы-тәуелсіз фирмаларға ұсынылатын айрықша құқықтар белгілі аумақта тігін машиналарын сатуға және қызмет көрсетуге мүмкіндік берілген. Өз мәні бойынша алғашқы франшиза қолданыстағы дистрибьютерлік келісімдерге қосымша дилерлер (франчайзи) машиналарға қызмет көрсетуге міндетті болды.

1920 жылдан бастап АҚШ-та стандартты тауарлық франчайзинг дами бастады. Франчайзинг қағидаты бойынша ірі көтерме сауда жеткізушілер бөлшек сауда дүкендер иелерімен өздерінің қарым-қатынастарын дамыта бастады. Көтерме сатушы (франчайзер) кіші бөлшек сауда ұйымдарына көптеген қосымша жеңілдіктер алуға мүмкіндік берген, сонымен қатар сауда-саттық фирмалардың маркасын пайдалануға және бұл ретте өз тәуелсіздігін сақтауға ырзалығын білдірген.

1930 жылы орын алған АҚШ экономикасындағы дағдарыстан кейін мұнай өндіретін компаниялар франчайзингті меңгере бастады. Осылай тәуелсіз франчайзиге тиесілі алғашқы бензин колонкалар желісі пайда болды. Әдеттегідей, май құю станциялары ұсақ жергілікті кәсіпкерлерге жалға берілді.

Классикалық тауарлық франчайзинг тек 1950-інші жылдары түрін өзгерте бастады. 1945 жылы Рэй Крок, болашақ Мак Дональдс компаниясының негізін қалаушысы, АҚШ батысында San Bernardino атты облысында орналасқан бір шағын мейрамхананың танымал болуының себептеріне қызығушылық танытты. Нәтижесінде ол табысты мейрамхананың иелеріне жолығып, көп ұзамай ұқсас мейрамханаларды сатып алу немесе сату құқығына лицензия алды. 1955 жылы Рэй Крок Мак Дональдс Систем Инк компанияның негізін салды. Ол франчайзингтің қазіргі түріндегі бизнес форматының (Business Format Franchisings) негізін салушы болып табылады, яғни франчайзиге франшизамен бірге тұтас бизнес жүргізу жүйесі беріледі.

Франчайзингтің артықшылықтары

Франчайзер үшін артықшылықтар

Франчайзи шартта белгіленген тауарлар партиясын, шығыс материалдарын немесе өзге өнімдер және қызметтер сатып алуға міндетті. Сондықтан франчайзингтің басым ерекшелігі ол франчайзер үшін шағын болса да, бірақ өз өнімдерінің кепілді тұрақты сату көлемі болып табылады. Егер табыс тұрақты болса, онда оны болашаққа жоспарлап жаңа бағыттар дамытуға болады.

Сонымен қатар, қарапайым бизнес қатысушылардың бірқатар ауыртпалық шығындық қиындықтары (персоналды оқыту және іріктеу, сапасын бақылау және т. б) франчайзерге ауыртпалық түсірмейді. Сонымен қатар, франчайзингтік желіні дамыту арнайы қаржы салымдарын қажет етпейді және онымен қоса бренд үшін тамаша жарнама болып табылады. Франчайзи үшін артықшылықтар Франчайзи үшін артықшылықтар

Тексерілген бизнес-жүйесін пайдалану Өз франшизасын нарықта ұсынудан бұрын, франчайзер өз бизнес-жүйесін жетілдіріп және барлық бизнес-процестерінің тиімділігін дәлелдеу тиіс. Сонымен қатар франчайзингтік желіні тиімді дамыту үшін франчайзердің флагмандық кәсіпорыны болуы тиіс, соның негізінде бизнес клондау жүргізіледі. Сондықтан франшизаны сатып алу кезінде кәсіпкер тексерілген және қазірдің өзінде өзінің тиімділігін дәлелдеген бизнес- модельдің иегері болады.

Өз ісін ашу мүмкіндігі Франчайзердің белгілі бір дәрежеде франчайзиді бақылауға құқығы бар. Ол негізінен серіктестер қызметінің тиімділігін арттыруға бағытталған: серіктес кәсіпорындардың ықтимал проблемалардың пайда болу сатысында анықтап шешімін іздеу. Осыған қарамастан франчайзи экономикалық және заңдық дербестігін сақтайды.

Салатаңдау мүмкіндігі Әлеуетті франчайзи өз қаражатын инвестициялау кезеңінің алдында франчайзердің бизнесімен танысуға мүмкіндігі бар. Бұл негізінде ашық ақпарат түрінде жасалынады — франчайзердің коммерциялық ұсыныстар және жұмыс істеп тұрған өзінің, сондай-ақ серіктестік кәсіпорындармен танысқаннан кейін болашақ кәсіпкер (франчайзи) шешім қабылдайды. Тәуекелдерді азайту мүмкіндігі Әріптестік кәсіпорын аша отыру кезінде франчайзи жақсы сыналған франчайзингтік бағдарламаның "отбасының" бір бөлігіне айналады. Яғни, жаңадан ашылған тәуелсіз кәсіпорыннан басты айырмашылығы франчайзер серіктестерін көптеген проблемалар шешіп және тәуекел жағдайында оларға үнемі қолдау көрсетеді. Нарыққа сәтті шығу қамтамасыз етіледі Бизнес-франшизаның негізгі талаптарының бірі – бұл франчайзерлік компанияның ұсынатын тауарлар мен қызметтердің қажеттілігі болып табылады. Сондықтан кәсіпкерлер танымал брендтің табысты бизнес-идеясын және қызметін сатып алады. Франчайзи өз кәсіпорнының ашу барысында брендке адал тұтынушылар шеңбері бар болғанын біледі. Жарнама және маркетингпен байланысты төмен шығындар Франчайзи өз қызметін танымал желінің бөлігі ретінде жүргізе бастайды. Осыған байланысты оның бастапқы жарнама шығындары жергілікті нарықта ашылған кәсіпорнының жарнамамен қамтамасыз етумен қанағаттандырылады. Франчайзер білім базасына қол жеткізуі Франчайзер өз бизнес-жүйесін әріптестеріне ұсына отырып, ретке келтірілген механизм және тиімді пайдалану "нұсқаулықты" тапсырады. Франчайзер өз әріптестеріне бизнесті қалай тиімді құру жолдары арқылы оның арнайы ерекшелігін ескере отырып кәсіпті үйретеді. Кепілдендірілген жеткізу жүйесі Компаниялар үшін франчайзинг – қызметтің басым бағыты болып табылады. Сондықтан серіктестер (франчайзи) үшін ең жақсы шарттар жасалынады. Франчайзер бұл бағытын ең жоғары ресурстарымен қамтамасыз етуге тырысады, соның ішінде жеткізу мәселелерін де шешеді. Франчайзингтің кемшіліктері Франчайзи өз бизнесіне қомақты пайда әкелмесе де, франчайзердің белгілеген ережелері мен шектеулерін орындауы тиіс. Франчайзи франчайзер тағайындаған жеткізушілерден шикізат және өнімдерді сатып алуға жиі міндеттеледі, бұл франчайзиді еркін нарыққа шығу жолдарын шектейді және шикізат пен өнімді жоғары бағамен сатып алуға мәжбүрлейді. Франчайзи бизнестен шығу үшін қатаң шектеулер белгілеуі мүмкін. Мысалы, белгілі бір мерзім ішінде немесе белгіленген аумақта бәсекелес кәсіпорын ашуға тыйым салынады. Франчайзи орталықтандырылған маркетинг және жарнама мәселелеріне сирек әсер етуі мүмкін. Бірақ орталықтандырылған маркетингтік және жарнамалық кампаниялар үшін төлеуге мәжбүр болуы мүмкін. Осылайша, олардың қаражаттарды пайдалану мүддесіне сай болмауы мүмкін.

Қазақстандағы Франчайзинг

2007 жылдан 2011 жылдар арасында франчайзинг айналымы 100% дерлік ұлғайды және қазіргі таңда шамамен бір миллиард долларды құрайды. Бұл Қазақстанның франчайзинг секторы бойынша Орталық Азияда көшбасшы болып табылатынын сенімділікпен айтуға болады. 2002 жылдан бастап франчайзинг туралы арнайы заң шығарылған, ол заң бойынша шамамен 150 франчайзингтік жүйе және 1000-нан астам франчайзингтік ұйымдар жұмыс істейді. Тек қана 2003-2007 жылдар арасында елде франчайзингтік жүйелер 2,5 есе дерлік өсті. Франчайзингтің орташа жылдық айналымы үш еседен аса өсті. Франчайзингтік компаниялардың арқасында жұмыс орындарының саны көбейді және сектор көрінісі түрлендірілді.

Қазақстан Франчайзинг тарихы

Қазақстандық франчайзинг "Coca-Cola" зауытының пайда болуымен басталады, қосалқы түрік сублицензиясы лицензиардың аттас сауда маркасы бойынша ашылды. Зауыт 1994 жылы салынды. Елдегі өндірістің ашылуы, сапалы шетелдік компанияның қатысып отырғанын білдірді. Осылайша, атақты сусындар өндірушінің өнімі жай қарабайыр импорт түрінде ғана қол жетімді болған жоқ. Компанияны құру барысына жергілікті компания қызметкерлердің қатысуымен ұлттық өнім жасалынды.

Сол жылы Қазақстандағы және Орталық Азиядағы бірінші 5-жұлдызды "Рахат Палас" қонақ үй пайда болды. Кейіннен бұл қонақ үй "Hayatt Regency" халықаралық франчайзингтік қонақ үйлер желісінің бөлігіне айналды. 90-ыншы жылдардың ортасынан бастап халықаралық өндірушілердің көптеген сәнді киімдерінің дүкендері және бутиктері елдегі франчайзинг жүйе бойынша ашылды. Мысалы, Қазақстандағы 90-ыншы жылдардың екінші жартысындағы "Adidas" фирмалық дүкеннің пайда болуын атап өтуге болады.

ХХ ғасырдың 90-ыншы жылдардың соңында "Сеймар" компаниясы өз өнімін сату схемасында франчайзинг элементтерін қолданғанын көруге болады. Компанияның дүңгіршектері және автодүкендері сауда нүктелерін безендірілуі бірыңғай фирмалык дизайн ретінде жасылынған. Сондай-ақ, компанияның логотипі және сауда белгісі міндетті түрде тұрды. Cауда нүктелерін жалға алушылардың бірі тәуелсіз кәсіпкерлер (дилерлер), сондай-ақ франчайзи компанияның өкілдері болды.

1999 жылдың желтоқсан айында "Анкара" қонақүйі өз жұмысын бастады, қазіргі кезде белгілі InterContinental қонақ үй желісінің франчайзилердің бірі болып табылады.

1999 жылы Алматыда лицензия бойынша Баскин Роббинс халықаралық балмұздақ желісінің бірінші нүктесі ашылды.

2002 жылы Қазақстан Республикасының 24 маусым 2002 жылы № 330 "кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг)" Заңы пайда болды.

2007 жылы Қазақстан франчайзинг қауымдастығының вице президенті Кисиков Бекнұрдың авторлығымен шыққан Қазақстандық франчайзинг туралы бірінші басылым пайда болды.

2013 жылғы Ұлттық “Даму” кәсіпкерлікті қолдау қоры қазақстандық франчайзинг үшін арнайы көрме және конференция ұйымдастыруды бастады. Франчайзинг дамыту институттары

Қазақстандағы франчайзингтің дамуына бірнеше мамандандырылған және мамандандырылмаған институттар ықпал етті: 

•Ұлттық Зияткерлік Меншік Институты (Казапатент). Тауар белгілерінің айналым секторын реттеу және франчайзингтік келісім шарттарды тіркеу оның негізгі миссиясы болып табылады. •Еуразиялық Франчайзинг Қауымдастығы (EAFRAN). Агенттіктің негізгі миссиясы - кәсіпкерлерге франчайзинг және оны лицензиялау мәселелері бойынша тегін кеңестер беру. •"Даму" – Шағын Кәсіпкерлікті Дамыту Қоры. Қордың негізгі миссиясы – франшиза сатып алғысы келетін кәсіпкерлерге жеңілдікпен несие беру. Сондай-ақ, Қазақстандағы франчайзингке бірқатар банктер, мемлекеттік және жекеменшік ұйымдар жанама түрде қолдау жасайды.

Франчайзинг туралы заңнама

Франчайзинг арнайы 2002 жылғы “Кешенді кәсіпкерлік лицензия/франчайзинг заңы” бойынша реттеледі. Сонымен қатар, франчайзингті 1999 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 45-тарауы реттейді. Тауар белгілерінің мәселелері үшін арнайы тауар таңбалары туралы заң арналған. Негізгі проблемалар ●Франчайзингтің секторына арналған мемлекеттік жеңілдіктер мен преференциялардың болмауы. ●Зияткерлік меншіктің жеткіліксіз қорғалуы ●Кәсіпкерлер үшін ұзақ мерзімді қарыздардың шектеулі болуы ●Отандық кәсіпкерліктің ашық (прозрачность) болмауы ●Франчайзингтың пайдалы кәсіпкерлік нысан ретінде жеткілікті ақпараттың болмауы ● 2000-2007 жылдар аралығында ақша мөлшерінің үлкен ағыны нәтижесінде жылжымайтын мүлік бағалары гиперинфляциялық түрде өсті. Жылжымайтын мүліктің жоғары бағалары, франчайзингтік нүктені ашу үшін кедергі болды. Елімізде үлкен ақша мөлшері жиналғанмен, инвестициялау объектілері өте шектеулі. Елдегі қор нарығының дамымауы франчайзинг үшін тағы бір кедергі болып табылады. Себебі, ол ресурсты халыққа инвестиция көзі ретінде пайдалануға мүмкіндік бермейді. Инвестициялардың негізгі бөлшегі жылжымайтын мүлікке жіберіледі де нәтижесінде бұл инфляцияның күшеюіне әкеліп соғады. Сонымен қатар кәсіпкерлік пен франчайзинг әлемдегі кең тараған инвестициялау объектілерінің бірі болып табылады. Батыс тәжірибесі көрсеткендей, кез келген адам, зейнеткерден бастап үй шаруасындағы әйелге дейін, табысты кәсіпкер болуы мүмкін. Франчайзинг тәуекелі аз бизнес түрі болғандықтан, бизнеске жаңадан келген кәсіпкерлерге ыңғайлы болып табылады. АҚШ-тың Сауда-Өнеркәсіп Палата мәліметтеріне сәйкес соңғы 5 жыл ішінде ашылған франчайзингтік кәсіпорындардың 97% табысты жұмыс істеуде, ал франчайзингке қатысы жоқ кәсіпорындардың 62% сол кезең ішінде жабылған. Бірақ, халықтың кәсіпкерлікке төмен қатысуы, Қазақстанда кәсіпкерлік туралы ақпараттандыру деңгейінің жеткіліксіз болуын көрсетеді. Халық арасында кәсіпкерлікпен айналысатын адамдар үлесі әлемдік статистикамен салыстырғанда өте төмен ("өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық" ресми кәсіпкерлікке жатпайды). Бұл бастауыш кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының жетілдіру қажеттілігін көрсетеді. Қазақстан нарығында шетелдік франшизалар үлесі басым болып табылады. Бірақ, соңғы кездері франчайзинг жүйесі бойынша белсенді түрде дамып келе жатқан бірқатар отандық компаниялар қалыптасқан. Әрине, Қытаймен көршілестік франчайзингтің даму тарихында үлкен рөл атқаруы мүмкін. Себебі, Қытай өндірушілерінің ұстап тұрған өнімінің өзіндік құнымен бәсекелесуге өте киын болады. Сондықтан осындай жағдайда тек бірегей және қайталанбас кәсіпорынның тауарлары мен қызметтері бәсекеге қабілетті бола алады. Сектордың Ерекшіліктері Егер Қазақстандағы франчайзинг түрлерін қарастыратын болсақ , онда елде аса жиі дистрибьютивтік немесе саудалық франчайзинг тараған. Ал батыс елдерінде іскерлік форматтың үлесі сауда форматымен салыстырғанда жоғары болып табылаты. Қазақстандағы франчайзинг нарығының тағы бір ерекшелігі ол - сублицензия. Халықаралық франчайзерлер Қазақстанда тікелей жұмыс істемейді. Қазақстанда франчайзер мен франчайзи арасында тікелей классикалық қатынастар өте сирек кездеседі. Халықаралық франчайзерлер Қазақстанда өзінің Ресей немесе Түрік мастер-франчайзи (субфранчайзерлер) арқылы жұмыс істегенді қалайды, ал Қазақстандық компаниялар өз кезегінде субфранчайзи (сублицензиаттар) рөлін атқарады. Франчайзинг секторында бас франчайзимен тікелей қатынас болмауының бірнеше себептері бар: •жергілікті тұтынушылардың субфранчайзер елдерімен менталитетінің/болмысының ұқсастығы (шетелдік франшиза жергілікті ерекшеліктерге бейімдеуді талап етпейді) •халықтың тығыз болмауы және өтім нарығының жеткіліксіздігі •жергілікті кәсіпкерлердің халықаралық франчайзинг нарығындағы енжарлығы және т. б. Қазақстандағы франчайзинг нарығының тағы бір ерекшелігін атап кетуге болады. Ол франчайзингтің ел ішіндегі көші-қонының өте сирек кездесуі. Яғни ірі бизнес пен шағын кәсіпкерлік арасындағы байлыныстың жоқтығы. Ірі компаниялар өңірлік дамуды франчайзингтік системадан қөрі филиалдық нысанды артығырақ деп есептейді. Корпоративтік және мемлекеттік франчайзинг әлемде өте кең таралған. Ірі мемлекеттік және жеке компаниялар шағын және орта кәсіпкерлерге (франчайзи) франчайзинг жүйесі арқылы бизнес жүргізу технологиясы мен әдісін үйретеді. Бірақ Қазақстанда әзірге ірі компаниялар мен шағын кәсіпкерліктердің өзара іс-қимылдары өте аз кездеседі. Кедендік Одаққа кіруі Сарапшылардың деректеріне сәйкес Қазақстан Кеден одағына кіргеннен кейін елдегі нарықта ресейлік франчайзингтік операторлардың рөлі күшейеді. Атап айтқанда, Қазақстанда жақын арада Ресейден шыққан франчайзингтік желілердің саны 100% өсуі мүмкін. Қазақстандағы Франчайзингтің Мемлекеттік қолдау Кисиков Бекнұр кітабының (екінші басылым) деректеріне сәйкес, Қазақстандағы франчайзингті мемлекеттік деңгейде колдау “Даму” мемлекеттік кәсіпкерлік ісін дамыту қоры арқыры жүзеге асырылады. Франчайзингке байланысты іс-шаралар 2013 жылдың желтоқсан айында және 2014 жылдың қазан айында Қазақстандағы Kazfranch франчайзинг іс-шара туралы көрме мен конференция өтті. Ресейдегі Франчайзинг Франчайзинг Ресейге 90-ыншы жылдардың ортасында келді. Бұл нарықтың негізінің қалаушылардың бірі “ГМР Планета гостеприимства“ компаниясы болып табылады. Олар 1997 жылы нарыққа "Sbarro" мастер-франшиза ретінде шықты. Сол жылдан бастап АК Спортмастер белсенді жұмыс істеуді бастады. Ол Ресейге танымал шетелдік спорттық брендтерді (Kettler, Columbia, o ' Neil) алып келіп, өзінің меншікті мультибрендтік дүкендерді (Footerra, Спортландия) дамыта бастады. VKO туроператор франшизасы да белсенді дами бастады. Кейіннен бұл франшиза Mostravel және Вояж Киев компанияларымен бірігіп “TUI Россия и СНГ” компаниясын құрды. Сол жылы Ресей франчайзинг Қауымдастығы құрылды. 2004 жылы Ресейге "Sela" және "Subway" брендтері келді. 2000 жырдардың ортасында Ресейдің нарығында Milavitsa, 2ГИС, Бэби-клуб, Алфавит, BERGhoff, Азимут қонақ үйі, Ұлттық жинақ банкі, News Media ("Жизнь" және "Твой день" газеттері), EVITA, кофейнялар және т. б. франшизалар пайда болды. "Fransh стратегия роста" компаниясы франшизалардың бірінші баспа каталогын шығарды, сонымен бірге Ресейдегі бірінші "БиБосс" франшизалардың интернет-каталогының негізін қалады. (2) 2008 жылғы дағдарыс франчайзинг нарығының қатысушыларына ауыр соқты. 2008-2009 жылдардың ішінде көптеген компаниялар өз франчайзингтік қызметін тоқтатып, Ресей нарығын толығымен тастап кетті. Тек 2010 жылға қарай жағдай қалпына келе бастады. 2011 жылы франчайзерлердің саны дағдарысқа дейінгі көрсеткіштермен салыстырғанда екі есе асып түсті. 2014 жылдың соңындағы дағдарыс құбылыстары бірінші кезекте тауарларды немесе ингредиенттерді импорт жасайтын компанияларға әсер етті. Бұл Ресейдегі франчайзинг нарығындағы компаниялардың үлесін айтарлықтай өзгертті. БиБосс порталының рейтинг нәтижелері бойынша (3) барлық шетелдік киімдік брендтер ең үздік франшизалардың рейтингі арасындағы позициялары жүздіктің екінші жартысына төмендеді. Осылайша, олар өздерінің үлесін ресейлік өндірушілер, және импорқа тәуелді емес қызмет көрсету саласы мен IT-кәсіпорындар компаниялар үшін босатты. Сонымен қатар, 2014 жылдың қорытындысы бойынша микроқаржыландыру саласы елеулі өсім көрсетті. Халық арасында лездік қарыздар сұранысы үлкен көлемде өскеннен кейін микроқаржыландыру саласындағы франшизалар санын көбейді. Ресейлік құқық бойынша франчайзинг: коммерциялық концессияның келісім-шарты Ресейлік заңнамада франчайзингтік қарым-қатынастары коммерциялық концессия шартымен реттеледі. Коммерциялық концессияның шарты бойынша бір тарап (құқық иеленуші) екінші тарапқа (пайдаланушыға) сыйақы үшін, мерзімге немесе мерзімін көрсетпей, құқық иеленушіге тиесілі құқықтардың кешенің беруге міндеттенеді. Құқықтар кешенінің ішіне тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі, сондай-ақ шартта көзделген айрықша құқықтармен белгіленген объектілер, атап айтқанда, коммерциялық белгілер және өндіріс құпиясы (ноу-хау) кіреді. Коммерциялық концессияның келісім-шарты құқық иеленушінің іскерлік беделін және коммерциялық тәжірибесін (нақты пайдалану көлемі де айқындалады) пайдалануды көздейді. Келісім-шартта кәсіпкерлік қызметінің белгілі бір салаларында қолданыстағы территория ескертілуі мүмкін. коммерциялық концессияның шарты бойынша құқық иеленуші ретінде коммерциялық ұйым немесе дара кәсіпкерлер болуы мүмкін.

Франчайзинг сферасындағы танымал компаниялар

Көпшіліктің пікір қайшылығына қарамастан әлемдегі “Mcdonald's” мейрамханаларының тек 15% ғана Mcdonald's корпорациясының иесілерінің меншігі болып табылады; қалған фаст-фуд нүктелерінің барлығы бас (ұлттық) дистрибьюторлардың (франчайзи) меншігі болып табылады. Пайдалану шарттары өте қатаң - тіпті түс гаммасы мен үстелдердің көлемі шартпен регламенттеледі. Белгілі спорт киім өндіруші Columbia sportswear company қазіргі уақытта толығымен франчайзинг жүйесі бойынша сатуға көшті. Пайдалану шарттары өте қатал емес, басты талаптар — сауда алаңы 100 шаршы метр болуы тиіс және ол бөлек тұрған ғимаратта немесе сауда орталығында орналасу тиіс. Және бастапқы сатып алатын тауардың көлемі кем дегенде $80 000 болуы тиіс. Ресейде франчайзингтік қызметімен 1С компаниясы (2012 жылы франчайзи саны шамамен 4500 жетті), X5 Retail Group — 3 882 "Пятерочка" универсамдары, 390 "Перекресток" супермаркеттері, 83 "Карусель" гипермаркеттер, 189 "Перекресток Экспресс" дүкендері белгілі. (31 желтоқсан 2013 ж) БиБосс рейтинг қорытындысы бойынша 2015 жылы топ-10 ресейлік франшизалардың тізіміне келесі компаниялар кірді: 4 қоғамдық тамақтандыру франшизалары, соның ішінде: •«Subway» — халықаралық дәмханалар желісі, әлем бойынша 40000 кафелері жұмыс атқарады •«33 пингвина» — балмұздақ, инвестициялар 1 миллион рубльден басталады, 1155 кәсіпорындар желісі бар •«Крошка картошка» — фаст-фуд, инвестициялар 1,5 миллион рубльден басталады , 148 кәсіпорындар желісі бар •«Traveler’s coffee» — кофейнялар, инвестицилар 5 миллион рубльден басталады, 115 кәсіпорындар желісі бар •2 ресейлік медициналық зертхана — "Инвитро" және "Гемотест" франшизалар. Компаниялардың бірнеше меншікті зертханалық орталықтары мен дамыған логистикалық желісі қысқа мерзімде материалдарды анализге жеткізуге мүмкіндік береді. •«2ГИС» франшизасы — Новосибирскте құрылған ірі IT-компаниясы. Аз уақыт ішінде компания халықаралық нарыққа шығып, қазірдің өзінде өз карталарын Ресей, Чехия, БАӘ, Италия және басқа елдерде ұсынады . •«Аскона» — ресейлік матрас өндірушісі. Компания желісінде 480-нен астам кәсіпорындары 184 Ресей қалаларынында орналасқан. •«Milavitsa» — әйелдерге арналған белорустік іш киім өндірушісі. Қазіргі уақытта компания желісі 132 қалада 360-тан астам дүкендерден тұрады. •«Бегемотик» — ресейлік ойыншық дүкендер желісінің саны мыңнан асады. «Бегемот» компаниясының жобасы болып табылады, компания өзінің ойыншық өндірісімен айналысады, сондай-ақ басқа өндірушілердің тауарларың көтерме жеткізулерін жүзеге асырады.