Тележурналистика

Тележурналистика – арнайы техникалық құралдар арқылы бейнелік ақпарат таратудың шығармашылық жүйесі, бұқаралық ақпарат құралының бір парасы, мен оқиғаларды көрерменге жеткізіп, қоғамдық ой-пікір мен дүниетанымды қалыптастыратын көркем публицистикалық қызмет түрі, шешендік өнердің бір тармағы, тележурналистердің шығармашылық әдіс-тәсілдері мен шеберлік қырларын жүйелейтін білім мен ғылым саласы. Адам құқығын қорғау, сөз бостандығы мен пікір алуандығына негізделген. Тележурналистика бейнелік бағдарламалар арқылы, қоғамның көкейтесті мәселелерін қозғап, сан қырлы мағлұмат береді, алуан түрлі пікірлерді, көзқарастарды таратады, сол арқылы ортақ мәмілеге келуге, түйткілдерді шешуге жұмылдырады, қоғамдық санаға ықпал етеді, аудиторияның тәрбиелік, танымдық және тағылымдық, ойын-сауықтық сұраныстарын қанағаттандырады. Тележурналистиканың әлеуметтік сипаты басым, әр түрлі топтар арасындағы дәнекер, байланыстырушы болып табылады және қоғамның жаңаруы, сапалық өзгеруі мүддесіне қызмет етеді. Қазақ тележурналистикасы 20 ғасырдың 50-жылдарының соңына қарай қалыптасты және өзіндік өрнегімен, ұлттық нақышы, бояуымен, шығармашылық қырларымен ерекшеленеді. Қоғамдық пікірдің жаршысы ретінде Тележурналистика қалыптасқан жанрлар мен хабар таратудың пішіндерін кең қолданады. Тележурналистикаға қоғамдық өмірдің құбылыстарын талдап бағалауда сыншылдық, оқиғалардың сыр сипатын тез аңғарушылық, деректер мен мінез әрекеттердің себеп-салдарын тап басушылық сияқты жоғары талаптар қойылады. Соңғы жылдары авторлық бағдарламалар алдыңғы қатарға шығып, журналистің өзіндік ерекшелігі, имиджінің хабар танымалдығына ықпалы күшейді, белгілі тележурналистердің шығармашылық мектебі қалыптасты. Тележурналистиканың бірінші ерекшелігі – бейнелілігі, болмысты терең суреттеп, көз алдыға келтіруі, соған қарай бейнеақпаратқа деген сенім өте жоғары. Екінші ерекшелігі – жеделдігі. Соңғы жылдары ақпараттық технологиялардың жетілуіне орай тікелей эфирде хабар тарату, интерактивті пікір таластыру, ойын-сауық ұйымдастыру кең қолданысқа енуде. Телеақпараттың тағы бір ерекшелігі – көрерменіне психологиялық әсері немесе эмоцияналдығы, адамның қиялы мен сезіміне әсерінің күштілігі. Сонымен бірге тележурналистік өнім кең аумақты қамтуымен де құнды, радиотолқындар жететін үлкен аймақтағы телеқабылдағыштар осылай миллиондаған адамдарды бір мезгілде “біріктіреді”. Телехабарлардың пәрменділігі оның танымалдығымен, бір мезгілде бағдарламаны көргендердің үлес салмағы – өлшенеді. Қазір оны анықтайтын өлшеуіш құралдар тәжірибеде кең қолданылады. Хабардың танымалдығы оның құндылығына, яғни сол топтамадағы жарнаманың құнына тікелей әсер етеді. Қазақстанда тележарнама нарығы қалыптасып үлгерді және жоғары қарқынмен дамуда. дамуы тележурналистиканың көп каналдылығына алып келді, ақпараттар жолындағы тосқауыл жойылды, жер серіктері, интернет арқылы хабар тарату мүмкін болды. Мұның барлығы тележурналистиканың ақпарат тарату мүмкіндігін кеңейтумен қоса, жеделдігі мен жан-жақтылығына әсер етті, жоғары сапалы шығармашылық өнімге сұраныс тудырды. Әлемде Тележурналистика көп бағыттылығымен ерекшелене түсуде, яғни белгілі бір әлеуметтік топтардың, аудиторияның мүддесін қанағаттандыратын арналар жұмыс істейді. Мысалы, тәулік бойы жаңалықтар тарататын саны өсті, форматтық хабар таратудың маңызы артты.

Сілтемелер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том