Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Таңбалы тас Бетпақдала сахарасының ортасын қия кесіп, ұзынынан созылған таңбалы тікжартас, Сарысу өзеннен 20 км-дей жоғарырақ, қызыл жыңғыл орманына қарама-қарсы, Биік Нұраның іргесінде орналасқан. Мұндағы тас өте жұмсақ болғандықтан, жазуға да сондай қолайлы. Көне дәуірден келе жатқан Таңбалы тас жазуында ғасырлар бойы Қазақстан өлкесін қоныстанған тайпалардың тасқа жазып түсірген мыңдаған танбалары және ел басқарушылардың қол қойған аттары, ұрандар, тасқа қиып түсірген əдемі өрнектер, «қошқармүйіз », «түйе табан», «кісінің ізі», « аттың ізі» т. б. таңбалар көптеп кездеседі. Мұндай қалың жазулармен таңбалардың тұрған жерін қазақтар ерте заманнан бері қарай «Таңбалы тас», «Таңбалы жар » немесе «Таңбалы Нұра» деп атаған. Жартасқа түсірілген таңбалардың ең көнесі шамамен XI ғасырдан басталады да, XIX ғ асырға дейін жалғасады. Таңбалы тастың зор атаққа ие болу себебі бұл жерде қазақтар ұлы мереке жасап, ұран шақырып, бірел болып қосылған жері. Сондықтан бұл Таңбалы тасты алғаш ашқан ғалымдар «тарихтың зор куәлігі » деп атаған ( А . И. ). Ол таңбалар есқерткіштері таңбаларымен еңдес белгілер болып табылады. «Біз бұл таңбалы тастан Сібірдегі қия тасқа түсірілген жазу үлгілері сияқты белгілерді табуға үміттендік, ол үмітіміз босқа кетпеді . Ондағы орхон жазуына ұқсас алфавиттен бірнешеуін түсіріп алдық» деп жазады ғалым А. И. Шренк. Бетпақдаланы зерделей зерттеген атақты инженер Ю . бақылауынша Таңбалы тас қазақтың жантәнімен ардақтайтын бір киелі тасы. Ел аузындағы кене деректерде Таңбалы таста XVIII ғасырда , дәлірек айтқанда 1710 жылында жоңғарларға қарсы соғыста үш жүздің баласы басқосып үлкен жиын еткізген. Бұл жиыңда Таңбалы тасқа әр рудың таңбалары басылып, басылғантаң бақұрым киізге ойылып таратылған, сонда қай ру таңбасы артық қалса, сол әскер келмегендігін білдірген. Сондай - ақ бұл жерде кектемгі уақытта үш жүздің баласы бас қосып , таңбаларын алып, жаз жайлау, қыс қыстауларын белгілеп жер белісіп отырған.
Дереккөздер
- Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tanbaly tas Betpakdala saharasynyn ortasyn kiya kesip uzynynan sozylgan tanbaly tikzhartas Sarysu ozennen 20 km dej zhogaryrak kyzyl zhyngyl ormanyna karama karsy Biik Nuranyn irgesinde ornalaskan Mundagy tas ote zhumsak bolgandyktan zhazuga da sondaj kolajly Kone dәuirden kele zhatkan Tanbaly tas zhazuynda gasyrlar bojy Қazakstan olkesin konystangan tajpalardyn taska zhazyp tүsirgen myndagan tanbalary zhәne el baskarushylardyn kol kojgan attary urandar taska kiyp tүsirgen edemi ornekter koshkarmүjiz tүje taban kisinin izi attyn izi t b tanbalar koptep kezdesedi Mundaj kalyn zhazularmen tanbalardyn turgan zherin kazaktar erte zamannan beri karaj Tanbaly tas Tanbaly zhar nemese Tanbaly Nura dep atagan Zhartaska tүsirilgen tanbalardyn en konesi shamamen XI gasyrdan bastalady da XIX g asyrga dejin zhalgasady Tanbaly tastyn zor atakka ie bolu sebebi bul zherde kazaktar uly mereke zhasap uran shakyryp birel bolyp kosylgan zheri Sondyktan bul Tanbaly tasty algash ashkan galymdar tarihtyn zor kuәligi dep atagan A I Ol tanbalar eskertkishteri tanbalarymen endes belgiler bolyp tabylady Biz bul tanbaly tastan Sibirdegi kiya taska tүsirilgen zhazu үlgileri siyakty belgilerdi tabuga үmittendik ol үmitimiz boska ketpedi Ondagy orhon zhazuyna uksas alfavitten birnesheuin tүsirip aldyk dep zhazady galym A I Shrenk Betpakdalany zerdelej zerttegen atakty inzhener Yu bakylauynsha Tanbaly tas kazaktyn zhantәnimen ardaktajtyn bir kieli tasy El auzyndagy kene derekterde Tanbaly tasta XVIII gasyrda dәlirek ajtkanda 1710 zhylynda zhongarlarga karsy sogysta үsh zhүzdin balasy baskosyp үlken zhiyn etkizgen Bul zhiynda Tanbaly taska әr rudyn tanbalary basylyp basylgantan bakurym kiizge ojylyp taratylgan sonda kaj ru tanbasy artyk kalsa sol әsker kelmegendigin bildirgen Sondaj ak bul zherde kektemgi uakytta үsh zhүzdin balasy bas kosyp tanbalaryn alyp zhaz zhajlau kys kystaularyn belgilep zher belisip otyrgan Tanbaly tastagy Buddanyn taska kashalgan bejnesiDerekkozderҚaragandy Қaragandy oblysy Enciklopediya Almaty Atamura 2006 ISBN 9965 34 515 5Bul zhana makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektesuinizdi surajmyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz