Отпантау

Отпантау – Маңғыстау облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енген ескерткіш, тарихи-мәдени кешен, кесене. Қазақстанның жалпыұлттық сакралды нысандар тізіміне енгізілген.

Отпан тау тарихи-мәдени кешені

Орналасқан жері

Маңғыстау ауданы, Жыңғылды ауылынан 15 км шығыс бағытта, Отпан тауында орналасқан.

Деректер, сипаты

«Отпан тау» тарихи-мәдени кешені уақыт пен ұрпақ бірлігін, ата-бабаларды құрмет тұтуды, олардың жастарға арналған өсиеттерін сипаттайды. Кешеннің жасалу идеясы мен тұжырымдамасы өңірдің көрнекті қайраткері, ақын Сабыр Адайға тиесілі. 2004 жылы «Адай» қайырымдылық қоры құрылды, ол жалпы жобаның бас демеушісі және бастамашысы болды. Бұл нысан – Маңғыстаудың барлық тұрғындарының біріккен күш-жігерінің нәтижесі. 2007 жылы 25 қазанда тарихи-мәдени кешен салтанатты түрде ашылды. Кешен Отпан таудың шыңына орналасты. Ашық аспан астындағы ескерткіштер тобын құрайды.

Таудың шыңына апаратын соқпақ жол Маңғыстауда құрмет тұтатын ұлы диуаналардың санына тең 362 баспалдақтан тұрады.
Негізгі мемориалдық нысандар: Маңғыстаудың өте биік географиялық нүктесі саналатын Отпан тауында орналасқан (теңіз деңгейінен 532 м) Аналарға арналған ескерткіш-стела, Адай ата монументі (37 м). Бұл ақтасты кесене рубасы Адай ата мен оның екі ұлы Келімберді мен Құдайкеге арналған; ұлы әулие Бекет ата Мырзағұлұлына арналған Ақсарай мұражайы (2010 ж. салынған); «Көк бөрісі» монументі – Ұлы Түрік елінің тотемі; Отты факел – салттық оттарды жағуға арналған діни кеңістік. Ақсарай мұражайы қонақтарға Маңғыстау тарихына арналған тамаша көркем суретті экспозицияны ұсынады.

Барлығы мұражайда 6 зал бар: «Кешенді құру және дамыту залы», «Қазақ мемлекетінің құрылу тарихы», «Маңғыстаудың көне тарихы», «Маңғыстау мен маңғыстаулықтар», «Өнер», «Маңғыстаудағы Ислам діні». «Отпан тау» тарихи-мәдени кешені өлкенің өзіндік діни және рухани шамшырағына айналды. Мұнда наурыздың 13-нен 14-не қараған түні (Амал - аймақтағы Наурыз мейрамын тойлаудың ең көне дәстүрі) әулеттің ақсақалдарының қатысуымен ата-бабалардың аруағына көрсетілген құрмет ретінде қасиетті Алау жағылады (Тағзым Алауы). Бұрыннан қалыптасқан дәстүр бойынша бұл алау эстафета арқылы Адай руының сегіз ұрпағының өкілдеріне беріледі.

12 құлпытас ортасынан қос күмбез көтеріліп, ол алтынмен апталынған. Үш құлпытастың ортасындағысының қас бетіне алтын әріппен «Адай ата» деген сөз жазылды. Отпантау кесенесіне кірер есік екеу: олар «қасиетті қос босаға» деп аталады. Күмбезді көтеріп тұрған құлпытастарға Адайдың сегіз арысының аттары, ал күмбездің ішкі бетіне Адай ұрпақтарының аты мен рулық шежірелері алтын әріппен жазылған. Кіреберістегі керегелер биік мұнараларға бекітілген. 12 қанат керегенің ішкі беті гранитпен қапталып, оған әр түрлі тілдерде Адай туралы дерек-жазбалар ойылып түсірілген. Кесененің диаметрі 7 м, биіктігі 13 м. Кесене және оның шығысындағы төбе басында көк бөрі мүсіні орнатылған. Тау басына көтерілетін айналма тепкішекті қоршай жаяу және көлік жолдарына тас төселген. Күмбез төбесіне сәуле шашып тұратын қуатты шырақ жағылған; газ, электр желісі мен тұщы су құбыры тартылған. Кесененің негізгі материалдары жергілікті орындардан алынған; гранит пен мәрмәр тастар шетелден әкелінген; ал көк бөрі мүсіндері мен алтын аптаулар шет ел зауыттарында құйылып жасалған.

Дереккөздер

1. Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9
2. «Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007