Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарапайым мысал қарастырайық. Меншікті тербеліс жиіліктері бірдей екі камертон алып, оларды бір-біріне жақынырақ қояйық та, олардың бірін тербелтейік (110-сурет). Сәл уақыттан кейін оның тербелісін қолымызбен басып тоқтатсақ, екінші камертонның дыбыс шығарып тұрғанын естиміз. Ал екінші камертонды ешкім тербеліске келтірмегендіктен, "оның тербелуіне бірінші камертоннан ауа арқылы берілген тербеліс ықпал етті" деген қорытындыға келеміз.
Енді екінші камертонды меншікті тербеліс жиілігі бірінші камертондыкінен өзгеше камертонмен алмастырып, тәжірибені қайталайық. Бұл кезде екінші камертонның дыбыс шығармайтынын байқауға болады. Бірінші жағдайда камертондардың меншікті тербеліс жиіліктері сәйкес келгендіктен, резонанс құбылысы байқалды. Екінші жағдайда камертондардың меншікті тербеліс жиіліктері сәйкес келмегендіктен, резонанс туындаған жоқ. Бірінші жағдайда қарастырылған құбылыс акустикалық резонанс деп аталады.
Осы акустикалық резонанс құбылысын пайдаланып, тербелетін денеден шығатын дыбысты күшейтуге болады. Сондықтан камертондар арнайы жәшіктерге орнатылады. Жәшіктің меншікті тербеліс жиілігі камертонның шығаратын дыбыс жиілігіне үндестіріледі.
Мұндай үндестік унисон, яғни бірдей жиілікпен тербелу деп, ал резонанс тудыра алатын жәшіктер резонаторлар деп аталады.
Резонанс құбылысы музыкалық аспаптардың (рояль, домбыра, гитара, қобыз, сыбызғы, т.б.) дыбысын күшейту үшін кеңінен қолданылады. Осылай, мысалы, домбыра шанағының меншікті тербелісі оның ішектерінің тербелісімен сәйкестендіріледі. Сондықтан шанақ резонатор болып табылады. Дыбысты тек домбыра шанағы ғана емес, оның қуысының ішіндегі ауа да күшейтеді. Сондықтан домбыра шанағындағы ойықтың пішіні мен өлшемі де кездейсоқ жасалынбайды. Шанақ тербелісі аспап үнінің өзіндік бояуын — тембрін анықтайды. Аспап үні тембрге байланысты жағымды немесе жағымды болып шығады. Музыкалық аспап үнінің сапалы шығуы оның арнайы ағаштан, біліктілікпен шебер жасалуына байланысты болады.
Резонаторлар біздің дыбыстық аппаратымызда да бар. Адамның және жануарлардың дыбыс көзі дауыс желбезегі болып табылады. Дауыс желбезегі кеудедегі ауа ағыны әсерінен тербеліп, әлсіз дыбыс шығарады. Бұл дыбыс резонаторлар болып табылатын кемей мен ауыз қуысы арқылы өтіп, ерін мен тілдің қатысуы арқылы әр адамның даусына тән қандай да бір тембр алып күшейеді.
Дереккөздер
- Физика және астрономия: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Өңд., толыкт. 2-бас. / Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Токбергенова, Н. Бекбасар. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 240 бет. ISBN 9965-36-700-0
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — физика бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarapajym mysal karastyrajyk Menshikti terbelis zhiilikteri birdej eki kamerton alyp olardy bir birine zhakynyrak koyajyk ta olardyn birin terbeltejik 110 suret Sәl uakyttan kejin onyn terbelisin kolymyzben basyp toktatsak ekinshi kamertonnyn dybys shygaryp turganyn estimiz Al ekinshi kamertondy eshkim terbeliske keltirmegendikten onyn terbeluine birinshi kamertonnan aua arkyly berilgen terbelis ykpal etti degen korytyndyga kelemiz Endi ekinshi kamertondy menshikti terbelis zhiiligi birinshi kamertondykinen ozgeshe kamertonmen almastyryp tәzhiribeni kajtalajyk Bul kezde ekinshi kamertonnyn dybys shygarmajtynyn bajkauga bolady Birinshi zhagdajda kamertondardyn menshikti terbelis zhiilikteri sәjkes kelgendikten rezonans kubylysy bajkaldy Ekinshi zhagdajda kamertondardyn menshikti terbelis zhiilikteri sәjkes kelmegendikten rezonans tuyndagan zhok Birinshi zhagdajda karastyrylgan kubylys akustikalyk rezonans dep atalady Osy akustikalyk rezonans kubylysyn pajdalanyp terbeletin deneden shygatyn dybysty kүshejtuge bolady Sondyktan kamertondar arnajy zhәshikterge ornatylady Zhәshiktin menshikti terbelis zhiiligi kamertonnyn shygaratyn dybys zhiiligine үndestiriledi Mundaj үndestik unison yagni birdej zhiilikpen terbelu dep al rezonans tudyra alatyn zhәshikter rezonatorlar dep atalady Rezonans kubylysy muzykalyk aspaptardyn royal dombyra gitara kobyz sybyzgy t b dybysyn kүshejtu үshin keninen koldanylady Osylaj mysaly dombyra shanagynyn menshikti terbelisi onyn ishekterinin terbelisimen sәjkestendiriledi Sondyktan shanak rezonator bolyp tabylady Dybysty tek dombyra shanagy gana emes onyn kuysynyn ishindegi aua da kүshejtedi Sondyktan dombyra shanagyndagy ojyktyn pishini men olshemi de kezdejsok zhasalynbajdy Shanak terbelisi aspap үninin ozindik boyauyn tembrin anyktajdy Aspap үni tembrge bajlanysty zhagymdy nemese zhagymdy bolyp shygady Muzykalyk aspap үninin sapaly shyguy onyn arnajy agashtan biliktilikpen sheber zhasaluyna bajlanysty bolady Rezonatorlar bizdin dybystyk apparatymyzda da bar Adamnyn zhәne zhanuarlardyn dybys kozi dauys zhelbezegi bolyp tabylady Dauys zhelbezegi keudedegi aua agyny әserinen terbelip әlsiz dybys shygarady Bul dybys rezonatorlar bolyp tabylatyn kemej men auyz kuysy arkyly otip erin men tildin katysuy arkyly әr adamnyn dausyna tәn kandaj da bir tembr alyp kүshejedi DerekkozderFizika zhәne astronomiya Zhalpy bilim beretin mekteptin 9 synybyna arnalgan okulyk Өnd tolykt 2 bas R Basharuly D Қazakbaeva U Tokbergenova N Bekbasar Almaty Mektep baspasy 2009 240 bet ISBN 9965 36 700 0Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul fizika bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz